<abstract xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">

<p>Choroby neurodegeneracyjne są istotnym problemem medycznym i społecznym wśród osób starszych, których odsetek znacząco wzrasta w większości krajów na świecie. Ich przyczyną jest dysfunkcja i niszczenie neuronów spowodowane proteinopatiami, które prowadzą do tworzenia się patologicznych złogów w neuronach, komórkach glejowych oraz w przestrzeni międzykomórkowej. Do białek, których cząsteczki łatwo się destabilizują w wyniku mutacji punktowych lub endogennych procesów należą alfa-synukleina (ASN), białko tau oraz TDP-43. Patologiczne postaci tych białek tworzą charakterystyczne dla każdego z nich agregaty, które kumulują się w neuronach i są przyczyną różnych postaci chorób otępiennych i zaburzeń motorycznych. Najczęstszymi przyczynami zespołów otępiennych są tauopatie. Do tauopatii pierwotnych należą: postępujące porażenie nadjądrowe (PSP), zwyrodnienie korowo-podstawne (CBD), choroba Picka (PiD) oraz otępienie czołowo-skroniowe (FTD), w których zmodyfikowane cząsteczki tau zaburzają transport aksonalny przez mikrotubule prowadząc do nieprawidłowej dystrybucji białek w neuronach, a helikalne fragmenty i splątki białka degradują neurony w różnych strukturach mózgu. Do tauopatii mieszanych zalicza się chorobę Alzheimera, w której za degenerację hipokampa, kory śródwęchowej oraz jąder migdałowatych odpowiadają splątki hiperfosforylowanego tau wraz ze złogami amyloidu β. Do synukleinopatii należy choroba Parkinsona, zanik wieloukładowy (MSA) oraz otępienie z ciałami Lewy’ego, w których dochodzi do degeneracji neuronów szlaków pozapiramidowych lub tak jak w MSA, także nerwów autonomicznych. Inkluzje rybonukleoproteiny TDP-43 w cytoplazmie są przyczyną degeneracji neuronów ruchowych w stwardnieniu zanikowym bocznym (ALS), a także w jednym z wariantów otępienia czołowo-skroniowego (FTLD-TDP). Opracowanie poświęcone jest budowie białek ASN, tau i TDP-43 oraz genetycznym i sporadycznym przyczynom destabilizacji cząsteczek, ich agregacji i nieprawidłowego rozmieszczenia w neuronach prowadzących do neurodegeneracji.</p>
</abstract>

Choroby neurodegeneracyjne są istotnym problemem medycznym i społecznym wśród osób starszych, których odsetek znacząco wzrasta w większości krajów na świecie. Ich przyczyną jest dysfunkcja i niszczenie neuronów spowodowane proteinopatiami, które prowadzą do tworzenia się patologicznych złogów w neuronach, komórkach glejowych oraz w przestrzeni międzykomórkowej. Do białek, których cząsteczki łatwo się destabilizują w wyniku mutacji punktowych lub endogennych procesów należą alfa-synukleina (ASN), białko tau oraz TDP-43. Patologiczne postaci tych białek tworzą charakterystyczne dla każdego z nich agregaty, które kumulują się w neuronach i są przyczyną różnych postaci chorób otępiennych i zaburzeń motorycznych. Najczęstszymi przyczynami zespołów otępiennych są tauopatie. Do tauopatii pierwotnych należą: postępujące porażenie nadjądrowe (PSP), zwyrodnienie korowo-podstawne (CBD), choroba Picka (PiD) oraz otępienie czołowo-skroniowe (FTD), w których zmodyfikowane cząsteczki tau zaburzają transport aksonalny przez mikrotubule prowadząc do nieprawidłowej dystrybucji białek w neuronach, a helikalne fragmenty i splątki białka degradują neurony w różnych strukturach mózgu. Do tauopatii mieszanych zalicza się chorobę Alzheimera, w której za degenerację hipokampa, kory śródwęchowej oraz jąder migdałowatych odpowiadają splątki hiperfosforylowanego tau wraz ze złogami amyloidu β. Do synukleinopatii należy choroba Parkinsona, zanik wieloukładowy (MSA) oraz otępienie z ciałami Lewy’ego, w których dochodzi do degeneracji neuronów szlaków pozapiramidowych lub tak jak w MSA, także nerwów autonomicznych. Inkluzje rybonukleoproteiny TDP-43 w cytoplazmie są przyczyną degeneracji neuronów ruchowych w stwardnieniu zanikowym bocznym (ALS), a także w jednym z wariantów otępienia czołowo-skroniowego (FTLD-TDP). Opracowanie poświęcone jest budowie białek ASN, tau i TDP-43 oraz genetycznym i sporadycznym przyczynom destabilizacji cząsteczek, ich agregacji i nieprawidłowego rozmieszczenia w neuronach prowadzących do neurodegeneracji.

Molecular basis of proteinopathies: Etiopathology of dementia and motor disorders

Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej

This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Molekularne podłoże proteinopatii: przyczyna zespołów otępiennych i zaburzeń motorycznych

Choroby neurodegeneracyjne są istotnym problemem medycznym i społecznym wśród osób starszych, których odsetek znacząco wzrasta w większości krajów na świecie....

Molecular basis of proteinopathies: Etiopathology of dementia and motor disorders

Article Category: Review

Data publikacji: 18 cze 2021

Zakres stron: 456 - 473

Otrzymano: 23 lip 2020

Przyjęty: 26 lut 2021

DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.9513

Słowa kluczowe
α-synuclein, tau, TDP-43, SNCA, MAPT, TARDBP, dementia disorders (AD, PiD, FTDP-17, DLB, CBD), Parkinson’s disease, ALS

© 2021 Emilia Zgórzyńska et al., published by Sciendo

This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Molecular basis of proteinopathies: Etiopathology of dementia and motor disorders

Article Category: Review

Data publikacji: 18 cze 2021

Zakres stron: 456 - 473

Otrzymano: 23 lip 2020

Przyjęty: 26 lut 2021

DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.9513

Słowa kluczoweα-synuclein, tau, TDP-43, SNCA, MAPT, TARDBP, dementia disorders (AD, PiD, FTDP-17, DLB, CBD), Parkinson’s disease, ALS

© 2021 Emilia Zgórzyńska et al., published by Sciendo

This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Słowa kluczowe
α-synuclein, tau, TDP-43, SNCA, MAPT, TARDBP, dementia disorders (AD, PiD, FTDP-17, DLB, CBD), Parkinson’s disease, ALS