The role of docosahexaenoic acid (DHA) in the prevention of cognitive impairment in the elderly

Starzenie się organizmu to nieunikniony i postępujący proces biologiczny, który prowadzi do nieodwracalnych zmian fizjologicznych i funkcjonalnych. Osoby starsze w Polsce najczęściej zmagają się z chorobami przewlekłymi, takimi jak nadciśnienie tętnicze, choroby zwyrodnieniowe stawów czy niewydolność krążenia. Pojawiające się wraz z wiekiem choroby wpływają na obniżenie sprawności funkcjonalnej osób starszych, ich niezależność w codziennym funkcjonowaniu, ale także zwiększają ryzyko hospitalizacji i koszty opieki medycznej [86, 117]. Negatywne zmiany nie omijają także układu nerwowego, a pojawiające się wraz z wiekiem pogorszenie funkcji poznawczych, to proces naturalny, zachodzący również u osób zdrowych [73]. Niestety, nawet niewielkie nasilenie zaburzeń zdolności poznawczych może istotnie wpływać na pogorszenie jakości życia osób starszych [44, 105]. Funkcje poznawcze to procesy umysłowe, które służą do zdobywania wiedzy (czyli przetwarzania informacji płynących ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego) oraz są podstawą wszystkich zachowań jednostki. Najprostszy podział wyodrębnia: (1) podstawowe funkcje poznawcze, do których zalicza się percepcję, pamięć i uwagę oraz (2) złożone funkcje poznawcze obejmujące myślenie, funkcje językowe oraz funkcje wykonawcze [67]. Według kryteriów diagnostycznych zaburzeń psychicznych DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) wyróżnia się sześć podstawowych domen funkcji poznawczych, a każda z nich ma poddomeny (tabela 1) [27, 93]. Wśród najbardziej podatnych na pogorszenie wraz z wiekiem wymienia się pamięć oraz uwagę [42, 82, 84, 108].

Kwas dokozaheksaenowy (DHA) zaliczany jest do grupy długołańcuchowych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3, które należą do grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT). Do kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 należy również kwas α-linolenowy (ALA) oraz kwas eikozapentaenowy (EPA). Zarówno DHA, jak i EPA mogą być syntetyzowane de novo w organizmie człowieka jedynie w niewielkim stopniu przez szereg przemian enzymatycznych ALA, dlatego muszą być dostarczane z żywnością, a ich podstawowym źródłem w diecie są tłuste ryby [101]. Kwasy tłuszczowe są ważnym składnikiem błon komórkowych tkanki nerwowej. Stosunek kwasów tłuszczowych nasyconych do nienasyconych w błonach komórkowych jest jednym z głównych czynników wpływających na ich właściwości biofizyczne, a każde zaburzenie tego stosunku wpływa negatywnie na funkcjonowanie układu nerwowego i zachowanie funkcji poznawczych [71]. Wraz z wiekiem dochodzi do postępującej utraty lipidów membranowych w błonach komórkowych. Spadek zaczyna się już po ukończeniu 20. roku życia, natomiast po 80. roku życia deficyt ten jest już znaczny. U osób w wieku powyżej 20 lat, poziom fosfolipidów ogółem, cholesterolu, a także cerebrozydów i sulfatydów maleje z czasem. Także poziom WNKT w błonach membranowych spada z wiekiem [29]. DHA stanowi do 60% sumy kwasów tłuszczowych w fosfolipidach neuronów [77]. Jako podstawowy składnik fosfolipidów błonowych w mózgu (fosfatydylo-etanoloaminy i fosfatydyloseryny, a w mniejszych ilościach również fosfatydylocholiny), wpływa na cechy biofizyczne membran komórkowych, m.in. na ich płynność, przepuszczalność, a także na funkcję białek błonowych i tratw lipidowych [100]. DHA może więc wpływać bezpośrednio na działanie układu nerwowego, m.in. przez wpływ na integral-ność błon, uwalnianie neuroprzekaźników, neurogenezę, plastyczność synaptyczną czy ekspresję genów [116], ale także pośrednio m.in. przez wpływ na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego czy działanie przeciwzapalne [20].

Pojawiające się z wiekiem zmiany w układzie nerwowym są związane ze zmniejszeniem całkowitej objętości mózgu [10, 104], zmniejszeniem objętości istoty białej [12] oraz istoty szarej [49]. Istota biała i szara to najważniejsze elementy ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Istota biała mózgu składa się głównie z wiązek aksonów i otaczających je komórek glejowych. Aksony przewodzą impulsy nerwowe między neuronami. Właściwości tkanki istoty bia-łej mózgu korelują ze zdolnościami poznawczymi, m.in. podejmowaniem decyzji, stanami emocjonalnymi i zmianami rozwojowymi [115]. Integralność istoty białej, która jest ściśle powiązana z ilością mieliny, wpływa na zdolności poznawcze, m.in. na funkcje wykonawcze i szybkość przetwarzania informacji, ale także uwagę, pamięć i zdolność uczenia się [13]. Istota szara to ciała neuronów wraz z ich synapsami. Zmiany w makrostrukturze istoty szarej są powiązane ze zmianami w funkcjonowaniu poznawczym, zwłaszcza funkcji wykonawczych, pamięci epizodycznej oraz prędkości przetwarzania [40].

Badania przekrojowe z udziałem osób zdrowych wykazują dodatnią korelację między spożyciem kwasów DHA i EPA a objętością istoty szarej ocenianej za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI - magnetic resonance imaging) [30, 107]. Ponadto Virtanen i wsp. [113] stwierdzili, że wyższy poziom DHA w osoczu wiążę się z mniejszą liczbą nieprawidłowych zmian w istocie białej. Badania wykazują, że zarówno regularne spożywanie ryb [88], jak i suplementów z olejem rybim [32] u osób starszych wiązało się z mniejszym ryzykiem atrofii mózgu w różnych jego obszarach, m.in. w hipokampie, który jest obszarem mózgu decydującym o prawidłowym funkcjonowaniu poznawczym i zachowaniu pamięci [50].

Wraz z wiekiem zmianie ulega plastyczność mózgu, czyli jego zdolność do zmian struktury i funkcji w odpowiedzi na zmiany środowiska, co ma związek ze zdolnością uczenia się i pamięcią [18, 80]. Wiek wpływa na zmniejszenie poziomu czynników troficznych, a także zmniejszenie neurogenezy, gliogenezy, przeżywalności komórek, rozgałęzień dendrytycznych i synaptogenezy, a to wpływa na plastyczność mózgu [80]. Neurogeneza to proces, w wyniku którego wytwarzane są nowe neurony z komórek prekursorowych, tj. neuronalnych komórek macierzystych i komórek progenitorowych (swoistych tkankowo komórek macierzystych). Wykazano ciągły i aktywny proces neurogenezy w dwóch obszarach mózgu osób dorosłych: warstwa podkomorowa komory bocznej (SVZ - subventricular zone) i warstwa podziarnista (SGZ - subgranular zone) zakrętu zębatego w hipokamie (DG - dentate gyrus) [37]. Starzenie się jest jednym z ważniejszych ujemnych regulatorów neurogenezy [66], a w badaniach wykazano korelację między poziomem neurogenezy hipokampalnej a funkcjonowaniem poznawczym [3, 63].

Wyniki badań in vitro i in vivo dowodzą, że DHA promuje różnicowanie neuronalnych komórek macierzystych, m.in. przez wpływ na cykl komórkowy i hamowanie programowanej śmierci komórek – apoptozy [62]. DHA zwiększa wytwarzanie neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego (brain-derived neurotrophic factor, BDNF), wpływając na szlaki sygnałowe kinazy AkT i kinazy regulowanej zewnątrzkomórkowo (ERK - extracellular signal regulated kinase)/kinazy aktywowanej mitogenami (MAPK - mitogen activated kinases)/białka wiążącego CRE (CREB - binding protein) [17, 89, 118].

Badania prowadzone na zwierzętach wykazują, że DHA może zmniejszyć związane z wiekiem uszkodzenia neuronów [57]. Ponadto, większa zawartość DHA w mózgu sprzyja wzrostowi i różnicowaniu neurytów komórek nerwowych, a także wzrostowi gęstości kolców dendrytycznych, co stymuluje neurogenezę [53, 92]. DHA wpływa również na synaptogenezę i synaptyczną ekspresję synapsyny oraz receptorów glutaminianowych w neuronach hipokampu młodych myszy [22].

DHA może zwiększać neurogenezę także przez receptory retinoidowe. Receptory kwasu retinowego (RAR - retinoic acid receptor), receptory retinoidowe X (RXR - retinoid X receptors) i receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów (PPAR - peroxisome proliferator-activated receptors) są czynnikami transkrypcyjnymi zaangażowanymi w regulację ekspresji licznych genów związanych m.in. z proliferacją komórek oraz przebiegiem stanów zapalnych. Badania wskazują na związek receptorów retinoidowych z procesami uczenia się i pamięci. Obserwuje się również spadki poziomów mRNA RAR i RXR z wiekiem; DHA i EPA są endogennymi ligandami RXR i PPAR. W badaniu na myszach, odnotowano wpływ DHA na zwiększenie ekspresji RARα, RXRα i RXRβ w korze przedczołowej, prąż-kowaniu i hipokampie u starszych myszy [36].

Liczne badania potwierdzają związek zaburzeń funk-cji poznawczych oraz zwiększonego ryzyka demencji z chorobami układu sercowo-naczyniowego (cardiovascular disease, CVD), w tym z niewydolnością serca i migotaniem przedsionków [21, 95, 114]. Ponadto, ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zaburzeń poznawczych i demencji w starszym wieku są związane czynniki ryzyka rozwoju CVD, takie jak nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, cukrzyca czy zespół metaboliczny [51, 52]. Mechanizm tych relacji nie jest jeszcze poznany, ale podejrzewa się, że może być to związane ze zmianami zachodzącymi w naczyniach krwionośnych, prowadzącymi do dysfunkcji zarówno śródbłonka, jak i bariery krew-mózg. Wiąże się to także ze zwiększonym poziomem stresu oksydacyjnego i nasilonym stanem zapalnym, a także z odkładaniem β-amyloidu i zmianami w biodostępności tlenku azotu w mózgu (NO - nitric oxide) [79, 99]. W nielicznych przeprowadzonych jak dotąd badaniach dotyczących roli NO w funkcjonowaniu poznawczym wykazano, że jest zaangażowany w procesy uczenia się i pamięć. Obserwowano poprawę w obrębie tych domen po zwiększeniu biodostępności NO w mózgu przez podanie donorów NO, np. molsydominy lub nitroprusydku sodu. Ponadto, inhibitory syntezy NO, takie jak metylowe pochodne L-argininy, wpływały na pogorszenie funkcji poznawczych zarówno u osób zdrowych, jak i u osób z demencją [99].

Kwasy tłuszczowe n-3 mogą zmniejszać ryzyko rozwoju CVD, chociaż wyniki dotychczas przeprowadzonych badań nie dają niezbitych dowodów potwierdzających ich ochronny wpływ [68]. Jak wskazują wyniki dwóch niedawno opublikowanych niezależnych metaanaliz, kwasy DHA i EPA mogą nie tylko bezpośrednio zmniejszać ryzyko CVD, ale również działać pośrednio, korzystnie wpływając na czynniki ryzyka CVD. AbuMweis i wsp. [2] w metaanalizie uwzględniającej wyniki 171 randomizowanych badań klinicznych z kontrolną grupą placebo, potwierdzili dzia-łanie hipotensyjne, przeciwarytmiczne i przeciwzapalne DHA i EPA, a także ich istotny wpływ na obniżenie stężenia triglicerydów. W innej metaanalizie uwzględniającej wyniki 18 badań randomizowanych oraz 17 prospektywnych, stwierdzono że DHA i EPA mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, szczególnie w populacji wysokiego ryzyka, w tym u osób z podwyższonym poziomem triglicerydów i frakcji LDI (lipoproteiny o małej gęstości) [5].

Badania wykazują, że podwyższone stężenie homocysteiny (Hcy) we krwi jest niezależnym czynnikiem ryzyka zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych [85], jednak związek poziomu Hcy z zaburzeniami poznawczymi nie jest do końca wyjaśniony, a wyniki badań nie są jednoznaczne. Sugeruje się, że nadmiar Hcy jest czynnikiem wywołującym stres oksydacyjny, a także wzmożone odkładanie hiperfosforylowanego białka tau oraz zwiększone gromadzenie się β-amyloidu, które są związane z rozwojem choroby Alzheimera (Alzheimer’s disease, AD) [54].

Wyniki badań wskazują, że podwyższone stężenie Hcy może być związane z gorszymi wynikami w testach oceniających funkcje poznawcze [7, 25, 74] oraz większym ryzykiem rozwoju zaburzeń funkcji poznawczych [65]. Jednocześnie dostępne są badania, w których nie potwierdzono tej zależności [76, 90]. DHA może wpływać na ekspresję genów kodujących enzymy ważne dla metabolizmu Hcy: adenozynotransferazy metioninowej (MAT) i reduktazy metylenotetrahydrofolianowej (MTHFR) [59]. Wyniki badań przekrojowych wskazują na związek wyższego poziomu DHA w fosfolipidach surowicy z niższym stężeniem Hcy [70]. Ponadto metaanaliza badań interwencyjnych z randomizacją wykazała wpływ suplementacji kwasów tłuszczowych n-3 na obniżenie poziomu Hcy w osoczu [60].

Stan zapalny jest wymieniany, oprócz stresu oksydacyjnego, jako jedna z głównych przyczyn zaburzeń funkcji poznawczych [14]. U osób starszych na skutek pogorszenia funkcjonowania układu odpornościowego rozwija się przewlekły stan zapalny o niewielkim nasileniu, co oddziałuje negatywnie na mikrobiom i pogłębia zaburzenia zapalne. Zmiany stylu życia typowe dla seniorów, takie jak obniżona aktywność fizyczna oraz mniej urozmaicona dieta nasilają zaburzenia równowagi procesów przeciw- i prozapalnych [16]. Badania wskazują na możliwe powiązanie podwyższonych poziomów markerów stanu zapalnego (np.: IL-2, IL-6, IL-10) lub innych wskaźników (np. interferonu-γ, czynnika martwicy nowotworów α) z gorszym funkcjonowaniem poznawczym, jednak ich wyniki nie są jednoznaczne [75]. W licznych badaniach wykazano natomiast, że podwyższone stężenie białka C-reaktywnego (CRP) w surowicy krwi osób w średnim wieku jest związane ze zwiększonym ryzykiem zaburzeń funkcji poznawczych, demencji, jak również AD [43, 81, 91].

Badania randomizowane wykazują wpływ suplementacji DHA i EPA na zmniejszenie reakcji zapalnych u osób z AD. W badaniu Vedin i wsp. [111] codzienna suplementacja 1,7 g DHA i 0,6 g EPA przez sześć miesięcy u pacjentów z AD wpływała na zmniejszenie poziomu interleukin stanu zapalnego: IL-1β i IL-6. W innym badaniu podawanie zarówno DHA, jak i EPA wyraźnie zmniejszyło uwalnianie cytokin prozapalnych, przy czym wpływ DHA był większy niż EPA. Autorzy zaobserwowali, że DHA zmniejszało wyłącznie wysoki stosunek IL-1β/IL-10, a EPA również stosunek IL-6/IL-10 (gdzie IL-1β oraz IL-6 to interleukiny prozapalne, a IL-10 przeciwzapalna), dlatego zasugerowali równoczesną suplementację obu kwasów tłuszczowych [98].

DHA wpływa także na zmniejszenie ekspresji jądrowego czynnika transkrypcyjnygo NF kappa B (nuclear factor kappa-light-chain-enhancer of activated B cells, NF-κB), co z kolei zmniejsza ekspresję genu cyklooksygenazy 2 (COX-2) oraz genów cytokin prozapalnych. Wyróżniono trzy alternatywne mechanizmy, poprzez które DHA może dzia-łać hamująco na odpowiedź zapalną NF-κB:

aktywacja PPARγ (peroxisome proliferator-activated receptor gamma), który hamuje aktywację NF-κB, a także bezpośrednio zmniejsza wytwarzanie cytokin prozapalnych (TNF i IL-6),

Ryc. 1

DHA jest także prekursorem cytokin przeciwzapalnych, wśród których zidentyfikowano dwie klasy wyróżniających się strukturalnie mediatorów lipidowych: są to wyspecjalizowane mediatory hamujące zapalenie (specialized pro-resolving mediators, SPM) oraz elektrofilowe oksopochodne kwasów tłuszczowych (electrophilic fatty acid oxo-derivatives, EFOX) (ryc. 2). SPM mają właściwości przeciwzapalne, „wygaszające” reakcje zapalne (pro-resolving) i immunoregulacyjne. Klasa SPM obejmuje rezolwiny, protektyny i marezyny, przy czym DHA jest prekursorem biosyntezy rezolwin serii D (RvD1-6), neuroprotektyny/protektyny D1 (NPD1/PD1) oraz marezyn (MaR1 i MaR2) [9, 97]. Na szczególną uwagę zasługuje neuroprotektyna D1 (NPD1). NPD1 pochodzi z selektywnego utleniania DHA przez 15-lipooksygenazę-1 (15-LOX-1) i wykazuje właściwości neuroprotekcyjne m.in. przez: (1) hamowanie apoptozy komórek - przez zwiększanie ekspresji białek przeciwapoptotycznych (Bcl-2 i Bcl-xL) i hamowanie ekspresji białek proapoptotycznych (Bax i Bad), (2) działanie przeciwzapalne - przez hamowanie aktywności genów prozapalnych (COX-2, CEX-1, B-94), (3) działanie antyangiogenne oraz (4) modulowanie sygnalizacji Akt1 (Akt/PKB) i mTOR (ryc. 3) [11].

Ryc. 2

Ryc. 3

Natomiast klasa EFOX obejmuje następujące cytokiny przeciwzapalne: 5-okso-EPA, 7-okso-DPA i 7-okso-DHA, które powstają odpowiednio z EPA, DPA (kwas dokozapentaenowy) i DHA. EFOX mają szeroki zakres działania przeciwzapalnego, w tym działają jako agoniści NF-κB, aktywują PPARγ, hamują wytwarzanie cytokin (IL-6, MCP-1 i IL-10) i ekspresję syntazy tlenku azotu (NOS). Ponadto aktywują odpowiedź antyoksydacyjną zależną od czynnika transkrypcyjnego Nrf2 (nuclear factor erythroid 2-related factor 2) [47]. Suplementacja diety 1,4 g EPA i DHA znacząco zwiększa powstawanie 5-okso-EPA i 7-okso-DHA [28].

Charakterystyczną cechą histopatologiczną AD jest obecność płytek starczych oraz splotów neurofibrylarnych w mózgu, które pojawiają się wiele lat przed wystąpieniem objawów klinicznych. Płytki starcze powstają w wyniku tzw. „kaskady amyloidowej”, gdzie białko prekursora amyloidu β (amyloid precursor protein, APP) ulega rozszczepieniu na nierozpuszczalne formy β-amyloidu (Aβ) przez β- i γ-sekretazy. Płytki starcze ograniczają neuroplastyczność, a także zwiększają stan zapalny.

Ponadto, obecność nierozpuszczalnych form β-amyloidu prowadzi do hiperfosforylacji białka tau. Białko to należy do rodziny białek związanych z mikrotubulami, pełniącymi funkcję cytoszkieletu. Ekspresja białka tau zachodzi głównie w komórkach nerwowych, a jego podstawową funkcją w fizjologicznych warunkach jest stabilizacja mikrotubul [103]. Hiperfosforylowane białko tau odkłada się w postaci splotów neurofibrylarnych, co prowadzi do dysfunkcji neuronów i koreluje z postępem klinicznym AD [56]. Cząsteczka białka tau o wysokim stopniu fosforylacji ma mniejsze powinowactwo do mikrotubul, a co za tym idzie nie spełnia prawidłowo swojej podstawowej funkcji, co zaburza stabilność cytoszkieletu i powoduje nieprawidłowy transport aksonalny [103].

Badania prowadzone na modelach zwierzęcych wykazują istotny wpływ suplementacji kwasów tłuszczowych n-3 na zmniejszenie osadzania β-amyloidu w mózgu [57]. Również w badaniach z udziałem ludzi wykazano silną, odwrotną korelację między spo-życiem n-3 a poziomem Aβ40 i Aβ42 w osoczu [48]. DHA redukuje przetwarzanie APP do Aβ przez zmniejszenie aktywności β- i γ-sekretazy. DHA może również modyfikować ekspresję genów zaangażowanych w kaskadę amyloidową, w tym BACE1(β-amyloid cleaving enzyme 1) [46]. DHA zwiększa także fagocytozę Aβ42 przez ludzki mikroglej [55].

Badania wykazują także wpływ DHA na poziom hiperfosforylowanego białka tau poprzez dwa mechanizmy:

przez zmniejszenie poziomu kinazy c-Jun N-terminalnej (JNK), która jest odpowiedzialna za fosforylację białka tau [45],

Ponadto, w niedawno opublikowanym badaniu stwierdzono również, że wyższy poziom WNKT w płynie mózgowo-rdzeniowym osób bezobjawowych, ze zmianami w mózgu wskazującymi na AD, może opóźniać występowanie objawów tej choroby [41].

Przeprowadzono wiele badań interwencyjnych, w których oceniano wpływ stosowania suplementów DHA i EPA na funkcjonowanie poznawcze. Metaanaliza przeprowadzona przez Jiao i wsp. [61] uwzględniająca wyniki 34 badań klinicznych z randomizacją, nie wykazała istotnego wpływu suplementacji kwasami n-3 u osób starszych na większość z ocenianych domen poznawczych (pamięć, funkcje wykonawcze, szybkość przetwarzania), z wyjątkiem uwagi. Również Balachandar i wsp. [8] w metaanalizie uwzględniającej 10 badań nie stwierdzili wpływu suplementacji kwasami n-3 na zapobieganie obniżeniu poziomu zdolności poznawczych u osób starszych. Natomiast Yurko-Mauroi wsp. [121] stwierdzili, że suplementacja DHA (zarówno sama jak i w połączeniu z EPA) przyczynia się do poprawy pamięci u osób starszych z łagodnymi zaburzeniami pamięci (mild memory complaints, MMC) [121]. Co ważne dla populacji ogólnej osób zdrowych korzyści są widoczne przy niższych dawkach (≤1,73 g/dzień n-3), ale nie stwierdza się znaczącego wpływu czasu trwania interwencji (minimalny czas trwania interwencji wynosił 4 tygodnie) [1]. W badaniu McNamara i wsp. [78], do którego zakwalifikowano 76 osób w wieku 62-80 lat (warunkiem uczestnictwa w badaniu było subiektywne odczuwanie lekkiego pogorszenia funkcjonowania poznawczego), uczestników podzielono losowo na 4 grupy w zależności od podawanej substancji. W pierwszej grupie suplementowano olej rybi w postaci kapsułek (dzienna dawka 0,8 g DHA i 1,6 g EPA), w drugiej grupie sproszkowane suszone jagody wystandaryzowane na odpowiednią zawartość antyoksydantów, w trzeciej oba te suplementy, a w czwartej grupie placebo. Po 24 tygodniach stwierdzono, że osoby z grupy 1 i 2 zgłaszały istotnie mniej problemów z funkcjonowaniem poznawczym. Autorzy spodziewali się najlepszych wyników w grupie z łączoną suplementacją, jednak nie uzyskano wyników istotnych statystycznie wskazujących na korzystne działanie jednoczesnej suplementacji antyoksydantów i kwasów DHA oraz EPA [78]. Suplement diety zawierający DHA w wysokiej dawce (1 g dziennie) w połączeniu z innymi składnikami m.in. kwasem foliowym i witaminą B12, zastosowano również w badaniu Fairbairn i wsp. [38], w którym udział wzięło 60 zdrowych kobiet w średnim wieku 67 lat. Autorzy wykazali, że 24-tygodniowa suplementacja znacznie poprawiła funkcje wykonawcze i pamięć słowną. Korzystnego działania kwasów DHA i EPA na funkcjonowanie poznawcze nie stwierdzono natomiast w badaniu Howe i wsp. [58], w którym 39 ochotnikom w wieku 40-85 lat ze zdiagnozowanym nadciśnieniem podawano suplementy w dawce 1,6 g DHA i 0,4 g EPA dziennie przez 20 tygodni.

Zaburzenia zdolności poznawczych to poważny problem, którego skala wzrasta ze względu na starzenie się spo-łeczeństw. Kwas DHA pełni ważne funkcje w układzie nerwowym i wykazuje korzystne działanie m.in. przez bezpośredni wpływ na neuroplastyczność oraz neurogenezę, jak również przez pośrednie działanie na układ sercowo-naczyniowy i modulację odpowiedzi zapalnej organizmu. Przeprowadzono liczne badania dotyczące wpływu zarówno spożycia DHA i EPA z dietą, jak również z suplementami diety na funkcjonowanie poznawcze i ryzyko wystąpienia zaburzeń funkcji poznawczych, spośród których wyniki większości wskazują na ich korzystne działanie. Badania określające wpływ czynników żywieniowych oraz stanu odżywienia na zdolności poznawcze osób starszych są obciążone wieloma trudnościami metodologicznymi, o których należy pamiętać podczas analizy wyników. Trudności te dotyczą zarówno wyboru właściwej metody oceny sposobu żywienia, dostosowanej do możliwości fizycznych i poznawczych osób star-szych, jak i wyboru odpowiednich testów służących do oceny funkcji poznawczych. Wielość testów, jak również ocenianych domen poznawczych, utrudnia ujednolicenie metodyki i nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków. Przy projektowaniu badań należy zwrócić uwagę na ocenę sposobu żywienia (stosowanie technik, które nie wymagają dobrej pamięci od badanych osób, np. wywiad 24-godzinny), czynniki zakłócające (np. wiek, choroby przewlekłe, palenie papierosów) oraz ocenę stanu odżywienia w dłuższym czasie. Wyniki badań prospektywnych dotyczących związku między stanem odżywienia kwasami DHA i EPA (określonym na podstawie oznaczeń poziomu w osoczu lub erytrocytach) a ryzykiem rozwoju zaburzeń funkcji poznawczych oraz ich wpływu na pojedyncze domeny poznawcze nie pozwalają na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków. Na podstawie przygotowanego przeglądu piśmiennictwa można stwierdzić, że istnieje potrzeba prowadzenia dalszych badań na temat wpływu DHA i EPA na funkcjonowanie poznawcze i ryzyko rozwoju zaburzeń funkcji poznawczych.