Article Category: article
Published Online: Oct 15, 2019
Page range: 101 - 110
Received: Jun 01, 2018
Accepted: Jan 01, 2019
DOI: https://doi.org/10.21307/PM-2019.58.1.101
© 2019 Agnieszka Trzcińska, published by Sciendo
This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Ryc. 1.
![Wrażliwość/oporność drobnoustrojów i prionów na dezynfekcję
Objaśnienia: (1) – Wirusy osłonkowe, np. wirus grypy ptasiej H5N1, HBV, HCV, HIV, SARS-CoV, wirus Ebola, (2) – Duże wirusy bezosłonkowe, np. Adenowirusy, Papillomawirusy, Rotawirusy, (3) – Małe wirusy bezosłonkowe, np. Enterowirus 71, Norowirus, Poliowirus, Parwowirus B191, na podstawie: [21, 40, 43].](https://sciendo-parsed.s3.eu-central-1.amazonaws.com/6470921571e4585e08aa02ca/j_PM-2019.58.1.101_fig_001.jpg?X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Date=20240515T181740Z&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Expires=18000&X-Amz-Credential=AKIA6AP2G7AKP25APDM2%2F20240515%2Feu-central-1%2Fs3%2Faws4_request&X-Amz-Signature=8699e70fbc6a385ebe12337bc70896f98cdcde4f3faf5ab692628b2204426b37)
Charakterystyka głównych substancji aktywnych stosowanych w chemicznych środkach dezynfekcyjnych o aktywności wirusobójczej
| Substancja / spektrum i sposób dzialania/przykładowe zastosowanie | Zalety | Wady |
|---|---|---|
|
Bakteriobójcze, grzybobójcze, wiruso-bójcze (do pewnego zakresu, w zależności od stężenia i rodzaju alkoholu). Sposób dzialania oparty na denaturacji białek Do dezynfekcji malych powierzchnii narzędzi (np. stetoskopów, termometrów, nożyczek opatrunk.) |
Szybki czas działania Dobra kompatybilność materialowa (nie powodują korozji, nie barwią) Nie pozostawiają toksycznych pozostałości Są biodegradowalne |
Podlegają wpływom zanieczyszczeń organicznych Mogą powodować uszkodzenia niektórych narzędzi, puchnięcie gumy, niszczenie kleju i są łatwopalne (ryzyko zapłonu i wybuchu przy dezynfekcji dużych powierzchni) Szybko parują co może utrudniać osiąg-nięcie wymaganego czasu kontaktu Mogą powodować podraznienia oczu i skóry, gdy są uzywane w duzych ilościach i w zamkniętej przestrzeni |
|
Pełne spektrum dzialania1). Dokładny mechanizm działania nie jest znany. Działanie bójcze chloru może być wynikiem wielu czynników m.in. chloro-wania pierścienia aromatycznego amino-kwasów, hamowania reakcji enzymatycz-nych, zmniejszenia syntezy ATP, denatura-cji, inaktywacji kwasów nukleinowych, itd. Do dezynfekcji wody, do dezynfekcji narzędzi i odpadów medycznych w zakładach opieki zdrowotnej. |
Szybki czas działania Niepalne i relatywnie stabilne Nie pozostawiają toksycznych pozostałości Skutecznosc nie jest uzalezniona od twardosci wody Brak niekorzystnych efektów dla środowiska |
Mogą podrażniać błony śluzowe, posiadać nieprzyjemny zapach, drażniący przy wyższych stężeniach i Uwalniać toksyczny gaz chlorowy po zmieszaniu z amoniakiem lub kwasem Powodują korozję metali i odbarwienia tkanin Są inaktywowane przez zanieczyszczenia organiczne Niebezpieczenstwo wytwarzania się trichlorometanu w kontakcie podchlorynu z gorącą wodą |
|
Pelne spektrum działlania1). Wpływa na białko poprzez alkilowanie grup aminowej i sulfydrylowej oraz wpływa na syntezę kwasów nukleinowych. Wykorzystanie go w obszarze medycznym jest ograniczone. |
Szeroki zakres dzialania bójczego Uzywany w niskich stężeniach |
Posiada ostry, nieprzyjemny zapach oraz właściwości alergizujące i drazniące Potencjalny czynnik karcynogenny, wiązany z rakiem nosa i płuc |
|
Pelne spektrum działania1). Dziaąa poprzez reakcję alkilacji grup sulfydrylowych, aminowych i karboksylo-wych, zmianę DNA i RNA i syntezy białka. Używany najczęściej jako środek dezynfekcyjny wysokiego poziomu do sprzętu medycznego. |
Nie podlega wpływom zanieczyszczeń organicznych Dobra kompatybilność materialowa (nie powoduje korozji sprzętu, nie niszczy gumy i plastiku, itd.) Uzywany w niskich stężeniach |
Opary posiadają właściwości drazniące dla układu oddechowego, może powodować alergiczne kontaktowe zapalenie skóry Nieprzyjemny i drazniący zapach Ograniczone zastosowanie w dezynfekcji powierzchni ze względu na toksyczność |
|
Pełne spektrum działania1). Działa poprzez bezpośrednią reakcję z aminokwasami, białkami i kwasami nukleinowymi. Środek dezynfekcyjny wysokiego poziomu. |
Stabilny w szerokim zakresie pH (3–9) Ledwo wyczuwalny zapach Szybkie dzialanie nie wymagające aktywacji Dobra zgodność materiałowa Nie ma właściwości karcynogennych, ale poleca się uzywanie go w dobrze wentylowanej przestrzeni. |
Barwi białka na szaro w tym niechroniona skórę, błony śluzowe, itd Moze powodować podraznienia oczu przy bezpośrednim kontakcie Aktywność sporobójcza wymaga długiego czasu kontaktu |
|
Pełne spektrum działania1). Działa poprzez tworzenie destrukcyjnych rodników hydroksylowych atakujących błony lipidowe i DNA. Głównie do dezynfekcji narzędzi i powierzchni nieozywionych. |
Szybki czas dzialania i nie wymaga aktywacji Nie posiada nieprzyjemnego zapachu, właściwości drazniących i nie barwi Nie powoduje koagulacji krwi Nie utrwala tkanki, jest biodegradowalny |
Przy bezpośrednim kontakcie może powodować powazne uszkodzenia oczu Droższy niż inne środki dezynfekcyjne W niskich stężeniach nie posiada aktywności sporobójczej Jest utleniaczem dla wyrobów metalowych |
|
Pełne spektrum działania1). Mechanizm działania nie jest w pelni poznany, ale przypuszcza się, że dziala on m.in. poprzez denaturację białka. Do dezynfekcji niektórych narzędzi poprzez zanurzenie. |
Szybki czas działania i nie wymaga aktywacji Brak szkodliwych produktów rozkladu Skuteczny w obecności substancji organicznych Kompatybilny z wieloma materialami Nie powoduje koagulacji krwi i utrwalenia tkanek na powierzchni Sporobójczy nawet w niskich temperaturach |
Przy bezpośrednim kontakcie ze stężonymi roztworami może dochodzić do poważnego uszkodzenia skóry i oczu oraz podraznienia blon sluzowych Może powodować korozję miedzi, mosiądzu, stali oraz galwanizowanego żelaza (skutki sa zależne od pH) Roztwór jest niestabilny |
|
Bakteriobójcze, wirusobójcze, grzybobójcze. Działają poprzez zakłócenie syntezy białka i struktury kwasu nukleinowego oraz zablokowanie wolnych grup sulfydrylowych w enzymach. Używane głównie jako środki antysep-tyczne, rzadziej jako środek do dezynfekcji sprzętu medycznego, np. termometrów. |
Niepalny Nie barwi Nie ma właściwości drazniacych i toksycznych |
Działa niekorzystnie na silikon Nie ma właściwości sporobójczych |
|
Bakteriobójcze, wirusobójcze (pelny zakres), grzybobójcze. W wysokich stezeniach działa jak trucizna protoplazmatyczna wytrącająca białka. Uzywane jako środki do dezynfekcji np. powierzchni (laboratoryjnych i narzędzi medycznych należących do grupy niskiego ryzyka). |
Niepalne Nie barwią Dopuszczone do uzycia na powierzchniach srodowiskowych |
Są absorbowane przez materiały porowate i pozostałości moga podrazniać tkanki Niektóre fenole moga powodować depigmentację skóry Nie są sporobójcze |
|
Bakteriobójcze, grzybobójcze, wiruso-bójcze wobec wirusów oslonkowych. Aktywność hydrofobowa skuteczna wobec wirusów oslonkowych. Niektóre moga być uzywane do dezynfekcji sprzętu medycznego, który ma kontakt z nieuszkodzoną skórą, np. rekawy aparatów do mierzenia ciśnienia. Do dezynfekcji niektórych powierzchni jak meble, podłogi, ściany. |
Dobre własciwości myjące Kompatybilne materiałowo z różnymi powierzchniami |
Słabe działanie w obecności białka i wysokiej twardości wody Niektóre mogą wywoływać reakcje alergiczne Słabo biodegradowalne |
Wytyczne normy PN-EN 14476 dotyczące badania aktywności wirusobójczej środków dezynfekcyjnych stosowanych w obszarze medycznym
| Warunki badania | Higieniczna dezynfekcja rąk metodą wcierania i higieniczne mycie rąk | Dezynfekcja narzędzi | Dezynfekcja powierzchni | Dezynfekcja tekstyliów |
|---|---|---|---|---|
| Minimalny zakres badanych wirusów | Pelny zakres aktywnosci wirusobójczej: Wirus polio Wirus adeno Mysi norowirus Wirus adeno Mysi norowirus Wirus krowianki |
Wirus polio Wirus adeno Mysi norowirus |
Wirus polio Wirus adeno Mysi norowirus |
Mysi parwowirus |
| Dodatkowy | Każdy istotny, stosowny model wirusowy | |||
| Temperatura badania | Zgodnie z rekomendacją wytwórcy, ale w/pomiędzy | |||
| 20°C | 20°C a 70°C | 4°C a 30°C | 30°C a 70°C | |
| Czas kontaktu | Zgodnie z rekomendacją wytwórcy | |||
| ale pomiędzy 30 i 120 sekund | ale nie dłużej niż 60 minut | ale nie dłużej niż 5 lub 60 minut | ale nie dłużej niż 20 minut | |
| Substancja obciążająca (szczegółowy opis wyboru warunków badania jest umieszczony w normie) Warunki czyste badania to 0,3 g/l albuminy surowicy bydlęcej (BSA) Warunki brudne badania to zawiesina erytrocytów baranich w roztworze albuminy bydlęcej (końcowe stężenie erytrocytów baranich i albuminy w procedurze badania wynosi odpowiednio – 3 ml/litr i 3 g/litr) Dodatkowa substancja obciążająca – kazda istotna lub stosowna substancja |
||||
Wyniki badań aktywności wirusobójczej wybranych związków
| Wirus | Badany związek | Badane stążenie i czas kontaktu | Współczynnik redukcji miana (RF) | Piśmiennictwo |
|---|---|---|---|---|
|
|
||||
| Adenowirus typ 5 | Aldehyd glutarowy | 500 ppm; 5 minut | 5,77 ± 1,23 log | [ |
| Etanol | 55% (v/v); 5 minut | 4,92 ± 1,11 log | ||
| N-propanol | 30% (v/v); 5 minut | 5,27 ± 0,87 log | ||
| Wzw C (HCV) | N-propanol | 30%; 1 minuta | > 4 log | [ |
| Izopropanol | 50%; 1 minuta | > 4 log | ||
| Izopropanol | 40%; 5 minut | > 4 log | ||
| Etanol | 60%; 1 minuta | > 4 log | ||
| Etanol | 50%; 5 minut | > 4 log | ||
| Wirus Ebola; wariant Makoma | Podchloryn sodu | 0,5%; 5 minut | > 4 log | [ |
| Etanol | 67%; 10 minut | > 4 log | ||
|
|
||||
| Mysi norowirus | Etanol | 60%; 1 minuta | > 4 log | [ |
| Izopropanol | 60%; 1 minuta | > 4 log | ||
| Izopropanol | 80%; 0,5 minuty | > 4 log | [ |
|
| N-propanol | 60%; 0,5 minuty | 4,24 log | ||
| SARS-CoV; izolat FFM-1 | Etanol | 78%; 0,5 minuty | ≥5,01 log | [ |
| Aldehyd glutarowy | 0,5%; 2 minuty | ≥4,01 log | ||
| Kaczy wzwB (DHBV) | Etanol | 40%; 1 minuta | ≥ 4,35 log | [ |
| Izopropanol | 40%; 1 minuta | ≥ 4,00 log | ||
| Kwas nadoctowy | 0,05%; 1 minuta | ≥ 4,08 log | ||
| Aldehyd glutarowy | 0,1%; 0,5 minuty | ≥ 4,05 log | ||
| Wirus grypy A H1N1; szczep A/NMS/33 | NaOH | 0,1 mol/L; 1 minuta | ≥ 6,55 log | [ |
| Etanol | 70%; 1 minuta | ≥ 4,84 log | ||
| N-propanol | 70%; 1 minuta | ≥ 5,06 log | ||
| Wirus Zika; szczep MR766 | Podchloryn sodu | 1%; 1 minuta | > 4 log | [ |
| Aldehyd glutarowy | 2%; 1 minuta | > 4 log | ||
| Etanol | 70%; 1 minuta | > 4 log | ||
| Izopropanol | 70%; 1 minuta | > 4 log | ||
| Drobny wirus mysi – MVM; mysi parwowirus | Aldehyd glutarowy | 2%; 10 minut | > 4,4 log | [ |
| Kwas nadoctowy | 0,2%; 10 minut | 4,2 ± 0,1 log | ||
| Podchloryn sodu | 2500 ppm; 10 minut | 4,4 ± 0,1 log | ||
| Polio wirus typ 1; szczep LSc 2ab | Aldehyd glutarowy | 2%; 10 minut | > 4,6 log | [ |
| Kwas nadoctowy | 0,2%; 10 minut | > 4,8 log | ||
| Podchloryn sodu | 2500 ppm; 10 minut | 4,5 ± 0,2 log | ||
| Wirus krowianki; szczep Ankara (MVA) | Etanol | 50%; 1 minuta | ≥ 5,40 ± 0,36 log | [ |
| Izopropanol | 40%; 1 minuta | ≥ 5,40 ± 0,36 log | ||
| Kwas nadoctowy | 0,0025%; 1 minuta | 4,75 ± 0,31 log | ||
| Wirus krowianki; szczep Elstree (VACV) | Etanol | 50%; 1 minuta | ≥ 4,38 ± 0,37 log | [ |
| Izopropanol | 40%; 1 minuta | ≥ 4,38 ± 0,37 log | ||
| Kwas nadoctowy | 0,005%; 1 minuta | ≥ 4,50 ± 0,38 log | ||
| Adenowirus typ 5 | Podchloryn sodu | 2500 ppm; 1 minuta | > 4,1 log | [ |
| Kwas nadoctowy | 0,1%; 15 minut | 5,1 log | [ |
|
| Kwas nadoctowy | 0,2%; 5 minut | ≥ 5,6 log | ||
| Kwas nadoctowy | 0,5%; 2 minuty | ≥ 5,6 log | ||
| Wzw C (HCV) | Aldehyd glutarowy | 0,5%; 1 minuta | > 4 log | [ |
| Kwas nadoctowy | 0,05%; 1 minuta | > 4 log | ||
| Wirus Ebola; szczep Zaire | Jodopowidon – roztwór | 10%; 15 sekund | > 6 log | [ |
| Jodopowidon – preparat do wcierania w ręce | 7,5%; 15 sekund | > 6 log | ||
| Enterowirus 71 (HEV71) | Etanol | 95%; 10 minut | 5,78 ± 0,23 log | [ |
| Wirus herpes simplex typ 1 | Etanol | 62%; 0,5 minuty | ≥ 5 log | [ |
| Wirus paragrypy typ 2 | Etanol | 62%; 0,5 minuty | ≥ 4,39 log | [ |
| HIV-1 | Etanol | 62%; 0,5 minuty | ≥ 4,14 log | [ |
| Wirus grypy typ A H3N2; szczep A/Hong Kong/8/68 | Etanol | 62%; 0,5 minuty | ≥ 5 log | [ |