Armia Wielkiego Wezyra Kara Mustafy Wobec Ludności Atakowanych Obszarów Węgier i Austrii Podczas Wyprawy Wiedeńskiej 1683 Roku W Świetle Wybranych Źródeł Osmańskich¹

Grand Vizier Kara Mustafa’s army towards the population of the attacked areas of Hungary and Austria during the Vienna Expedition of 1683 in the light of selected Ottoman sources. The aim of the article is to analyze the methods of the Ottoman army under the command of Grand Vizier Kara Mustafa and the Tatars supporting him against the people of the Hungarian and Lower Austrian areas during the Turkish expedition to Vienna in 1683. The primary sources are the accounts of chroniclers (Silahdar Mehmed aga of Fyndykla, Jebedji Hasan Esiri) and historians (Husein Hezarfenn, defterdar Sari Mehmed Pasha) of the Ottoman era. Important relations are included into the grand vizier’s letters to the residents of the Hungarian city of Sopron and Vienna. These reports show that Ottoman forces sought to capture some cities and Vienna itself without a fight, counting on their surrender. They also succeeded in winning over some Hungarian magnates hostile to the Habsburgs (Imre Thököly, the Batthyanych and Draskovics families). However, terror was mainly used against the local population, which meant the extermination of prisoners of war – military (so-called “tongues”) and civilians, as well as the taking of women and children into slavery (“jasyr”). Chroniclers report, among other things, cases of rewarding Ottoman soldiers and Tartars in exchange for supplied captives, who were later murdered. There are numerous reports on the destruction of occupied areas, mass looting and rape of women and boys. The attacked areas were almost completely destroyed and the population decimated. According to calculations, between 80,000 and more than 100,000 residents were killed or taken prisoner during these events.

Streszczenie. Celem artykułu jest analiza metod postępowania armii osmańskiej pod dowództwem wielkiego wezyra Kara Mustafy i wspierających go Tatarów wobec ludności z obszarów Węgier i Dolnej Austrii podczas tureckiej wyprawy na Wiedeń w 1683 roku. Podstawowymi źródłami są relacje kronikarzy (Silahdar Mehmed aga z Fyndykły, Dżebedżi Hasan Esiri) i historyków (Husein Hezarfenn, defterdar Sari Mehmed Pasza) z doby osmańskiej. Ważnymi przekazami są listy wielkiego wezyra do mieszkańców węgierskiego miasta Sopron i Wiednia. Z relacji tych wynika, że siły osmańskie dążyły do opanowania niektórych miast i samego Wiednia bez walki, licząc na ich kapitulację. Udało się także pozyskać niektórych możnowładców węgierskich wrogo nastawionych do Habsburgów (Imre Thököly, rody Batthyanych, Draskovicsów). Wobec miejscowej ludności stosowano jednak przede wszystkim terror, który oznaczał eksterminację jeńców — wojskowych (tzw. „języków”) i cywili oraz branie kobiet i dzieci w niewolę (jasyr). Kronikarze relacjonują m.in. przypadki nagradzania żołnierzy osmańskich i Tatarów w zamian za dostarczanych jeńców, których potem mordowano. Liczne są informacje o niszczeniu zajmowanych obszarów, masowych rabunkach i gwałtów na kobietach oraz chłopcach. Atakowane obszary zostały niemal całkowicie zniszczone a ludność zdziesiątkowana. Jak wynika z obliczeń, podczas tych wydarzeń zginęło lub zostało wziętych do niewoli od 80 do ponad 100 tysięcy mieszkańców.