Kobalamina – właściwości biomedyczne i niedobór w ujęciu biochemicznym

Kobalamina (witamina B₁₂) jest rozpuszczalnym w wodzie związkiem organicznym, zaliczanym do witamin grupy B. Złożona budowa i polarność cząsteczki witaminy B₁₂ sprawiają, że do jej prawidłowego wykorzystania i przemian w organizmie człowieka niezbędny jest udział wyspecjalizowanych białek. Głównym źródłem kobalaminy człowieka jest pokarm pochodzenia zwierzęcego. Ze względu na rezerwy tkankowe tej witaminy, jej niedobór ujawnia się dopiero po kilku latach niewystarczającej podaży z pożywieniem. Badania przesiewowe pod kątem deficytu kobalaminy są jednak uzasadnione u osób z czynnikami ryzyka hipokobalaminemii, takimi jak: stan po resekcji żołądka lub jelita cienkiego, dieta wegańska, długotrwałe stosowanie metforminy, antagonistów receptora histaminowego H₂ oraz leków z grupy inhibitorów pompy protonowej, a także podeszły wiek.

Witamina B₁₂ jako kofaktor enzymatyczny uczestniczy w licznych przemianach wewnątrzmitochondrialnych oraz w syntezie metioniny, niezbędnej do powstania S-adenozylometioniny istotnej w procesie metylacji cząsteczek biologicznie czynnych. Przez powiązania metaboliczne z kwasem foliowym kobalamina wpływa na proces syntezy DNA i podział komórki. Obecnie coraz częściej zwraca się uwagę na potencjalny udział niedoboru witaminy B₁₂ w patogenezie chorób neurodegeneracyjnych, a także nowotworowych. Niedobór kobalaminy na poziomie molekularnym destabilizuje genom komórek, zwiększając ryzyko ich złośliwej transformacji. Jednak u osób z chorobą nowotworową lub obciążonych ryzykiem jej rozwoju witamina B₁₂ może nasilać ekspansję komórek neoplastycznych.