Phytotherapy In The Prevention And Support Of Treatment Of Helicobacter Pylori Infections

Dostępne są liczne doniesienia na temat wpływu owoców cytrusowych na hamowanie rozwoju zakażenia powodowanego przez H. pylori [18, 34, 47, 50]. Ekstrakty z Citrus aurantifolia i Citrus aurantium wykazują bardzo silne właściwości inhibicyjne w stosunku do bakteryjnej ureazy, a wartość MIC (minimum inhibitory concentration) wynosi odpowiednio 432 µ;g/ml oraz 465 µ;g/ml [34]. Mandalari i wsp. [34] donoszą również o działaniu gastroprotekcyjnym i eradykacji pałeczki po zastosowaniu olejku eterycznego z Citrus lemon, co związane jest z zawartością limonenu i β-pinenu, których wartości MIC określono na 125 µ;g/ml oraz 75 µ;g/ml. W badaniach przeprowadzonych przez Filocamo i wsp. [18] na dwóch wzorcowych oraz 32 izolatach klinicznych H. pylori, zaobserwowano efekt działania ekstraktu uzyskanego z endemicznej rośliny, pochodzącej z południowych Włoch, Citrus bergamia (BJ), zarówno po zastosowaniu samego wyciągu roślinnego, jak i w połączeniu z antybiotykami. Wzrost połowy izolatów klinicznych został zahamowany przy użyciu 2,5% BJ, natomiast BJ w stężeniu 5% zahamował wzrost aż 90% badanych szczepów. Stosując BJ w połączeniu z amoksycyliną, klarytromycyną oraz metronidazolem uzyskano najsilniejszy efekt inhibicyjny. Udowodniono również, że szczepy H. pylori CagA-ujemne w porównaniu do CagA-dodatnich są bardziej podatne na działanie BJ. Mechanizm synergistycznego działania antybiotyków w połączeniu z ekstraktem z C. bergamia polega prawdopodobnie na uszkodzeniu błony fosfolipidowej bakterii przez związek roślinny, co skutkuje zwiększeniem przepuszczalności dla leku i w efekcie zahamowaniem wzrostu drobnoustroju. Substancje aktywne w badanym soku to polifenole: neohesperydyna, hespertyna, neoeriocitrin, eriodictyol, naringina oraz naringenina. Takeda i wsp. [50] wykazali wpływ cytrusowej pochodnej kumaryny, w której występuje związek o właściwościach antyoksydacyjnych – aurapten (eter monoterpenowo-kumarynowy) na zmniejszenie stopnia kolonizacji żołądka myszoskoczków mongolskich (Meriones unguiculatus) przez H. pylori. W tym celu zwierzęta zakażono, a następnie przez 7 tygodni podawano im 100 lub 500 ppm auraptenu, który miał inhibicyjny wpływ na ekspresję genu odpowiedzialnego za produkcję ureazy, co z kolei skutkowało zahamowaniem kolonizacji żołądka. Substancja ta nie wykazała jednak właściwości łagodzących zapalenie żołądka. Takeda i wsp. [50] sugerują, że może mieć to związek ze zbyt krótkim czasem trwania badania, ponieważ z przeprowadzonych wcześniej badań in vitro wynika, że aurapten może łagodzić nieżyt żołądka i wykazywać działanie przeciwnowotworowe. Działanie tego związku opiera się na ograniczeniu produkcji mediatorów prozapalnych oraz ekspresji receptora CD74, który jest cząsteczką adhezyjną dla bakteryjnej ureazy. Inhibitory receptora CD74 mogą być doskonałymi kandydatami, hamującymi adhezję bakterii do błony śluzowej żołądka, co jest niezwykle ważnym elementem warunkującym rozwój zakażenia. Związkiem, który również wykazuje taką zdolność jest bergamotyna (furanokumaryna), wskazywana jako najlepszy pretendent w leczeniu infekcji powodowanych przez H. pylori [47].

Właściwościami bakteriobójczymi oraz bakteriostatycznymi, wykorzystywanymi w leczeniu infekcji, powodowanymi przez różne gatunki drobnoustrojów, charakteryzuje się również czosnek (Allium sativum). Substancje aktywne, które się w nim znajdują to m.in. związki siarki czy kwasy organiczne, jednakże działanie przeciwdrobnoustrojowe przypisuje się głównie allicynie oraz olejowi czosnkowemu [4, 62]. Prowadzone badania in vitro, mające na celu zbadanie wpływu czosnku na przebieg infekcji H. pylori, dawały niejednoznaczne rezultaty. Wyniki uzyskane po przeprowadzeniu badań na 15 klinicznych i jednym wzorcowym izolacie wykazały, że czosnek wykazuje w warunkach in vitro właściwości hamujące wzrost H. pylori, ale są one stosunkowo słabe. MIC dla ekstraktu z suszonych cebulek czosnku wynosił ponad 100 µ;g/ml. Bardziej obiecujące wyniki uzyskano w próbie z wykorzystaniem allicyny, gdzie MIC50, jak i MIC90 dla tej substancji wynosił 25 µ;g/ml [33]. W badaniu in vivo na myszkoskoczkach mongolskich (Meriones unguiculatus) z zapaleniem żołądka spowodowanym przez H. pylori, sprawdzano działanie 4% ekstraktu oleju czosnkowego podczas sześciotygodniowej terapii. Po zakończeniu doświadczenia zaobserwowano zmniejszenie stopnia zapalenia żołądka, przy jednoczesnym braku znacznych zmian w samym zahamowaniu infekcji [23]. Sprawdzano również wpływ czosnku na zakażenie H. pylori u 15 pacjentów, wykorzystując ureazowy test oddechowy i wykazano, że spożywanie świeżego czosnku hamuje aktywność H. pylori w błonie śluzowej żołądka [62]. Inni badacze donoszą, że podawanie oleju czosnkowego po posiłku lub na czczo może mieć wpływ na eliminację bakterii [51]. Wyniki doświadczeń trwających ponad 14 lat z wykorzystaniem mieszaniny ekstraktu czosnku i destylowanego oleju czosnkowego wykazały jednak, że długotrwała suplementacja czosnkiem nie ma statystycznie istotnego wpływu na spadek zapadalności i umieralności na raka żołądka [32].

Właściwości przeciwnowotworowe, przeciwwirusowe oraz przeciwbakteryjne przypisuje się również brokułom. Najsilniejszym związkiem aktywnym występującym w ich kiełkach jest sulforafan izotiocyjaniny (SF) [12, 16, 60]. W badaniu przeprowadzonym na 48 szczepach H. pylori (trzech referencyjnych oraz 45 izolatach klinicznych) wykazano, że SF wykazuje działanie bakteriostatyczne, a MIC dla tego związku wynosi od 0,06 do 8 µ;g/ml (średnia 2,5 µ;g/ml) [16]. W badaniach in vivo z udziałem zarówno ludzi ze zdiagnozowaną infekcją, a także myszy zainfekowanych H. pylori, udowodniono pozytywny wpływ kiełków brokułów, bogatych w SF, na zahamowanie rozwoju zakażenia [60]. W modelu mysim po uprzednim zakażeniu, zwierzętom przez dwa miesiące podawano kiełki z wysoką zawartością SF oraz utrzymywano dietę bogatą w sól. Wykazano zmniejszenie stopnia kolonizacji żołądka przez H. pylori, złagodzenie stanu zapalnego oraz zahamowanie procesu nowotworzenia. W drugim modelu 48 ochotników przyjmowało doustnie 70 g kiełków brokułów przez osiem tygodni. Leczenie miało wpływ na obniżenie aktywności ureazy bakteryjnej, której poziom mierzono za pomocą ureazowego testu oddechowego. Jednak po dwóch miesiącach od zakończenia badania wyniki osób, biorących udział w doświadczeniu, powróciły do wartości sprzed leczenia. Uzyskane dane sugerują, że podawanie kiełków brokułów może prowadzić do zmniejszenia stopnia kolonizacji żołądka przez H. pylori, ale nie jest w stanie całkowicie wyeliminować obecności bakterii [60]. W innym badaniu, przeprowadzonym na osobach zakażonych H. pylori, którym podawano ekstrakt z kiełków brokułów zawierający SF przez cztery tygodnie, nie wykazano zahamowania wzrostu bakterii w błonie śluzowej żołądka. Autorzy sugerują jednak, że produkt ten może odgrywać rolę cytoochronną w zapaleniu żołądka, wywołanym przez H. pylori [12].

Rośliną powszechnie kojarzoną przede wszystkim z zapobieganiem rozwojowi infekcji układu moczowego, co ma związek z hamowaniem przylegania bakterii do nabłonka dróg moczowych, a tym samym uniemożliwia rozwój choroby, jest żurawina, która znalazła również zastosowanie w leczeniu zakażeń, powodowanych przez H. pylori. Działanie przeciwadhezyjne żurawiny związane jest z obecnością poliflan-3-olów, głównie proantocyjanidyn typu A, ale także innych składników – oligosacharydów i flawonów [40]. W przeprowadzonym doświadczeniu Matsushima i wsp. [35] sprawdzali wpływ wyciągu z żurawiny na wzrost dwóch szczepów H. pylori. Wykazano, że ekstrakt ten w stężeniu 3,3 mg/ml jest w stanie prawie całkowicie zahamować wzrost H. pylori w warunkach in vitro. Działanie inhibicyjne zaobserwowano także przy użyciu soku z żurawiny, którego 2% stężenie odpowiadało 1 mg/ml ekstraktu. Wyniki dodatkowych badań, przeprowadzonych w celu identyfikacji substancji aktywnych, odpowiadających za obserwowany efekt, wyraźnie wskazywały na aktywność inhibicyjną polifenoli [35]. Lin i wsp. [31] badali wpływ działania żurawiny w zestawieniu z oregano na wzrost H. pylori. Najlepszy efekt osiągnięto, stosując ekstrakt, składający się w 25% z oregano i w 75% z żurawiny. Synergistyczne działanie ekstraktu nie tylko hamuje wzrost H. pylori, ale także wpływa na inhibicję ureazy. Autorzy sugerują, że fenole z oregano mogą działać na poziomie błony komórkowej, a następnie po zahamowaniu aktywności ureazy, fenole z żurawiny mogą wpływać na funkcje cytozolu [31, 55]. Inni badacze donoszą, że sam sok z żurawiny nie jest w stanie wyleczyć infekcji powodowanej przez H. pylori, a może jedynie wpływać na zmniejszenie liczby drobnoustrojów. W przeprowadzonym doświadczeniu podawano zakażonym myszom przez miesiąc sok z żurawiny i zaobserwowano zahamowanie wzrostu H. pylori w 80% przypadków przy wskaźniku eradykacji, który wyniósł 20% [57]. Innym badaniem objęto pacjentów ze zdiagnozowanym zakażeniem H. pylori, których podzielono na dwie grupy. Jedną poddano potrójnej terapii antybiotykami z lanzoprazolem, a drugą również potrójnej terapii antybiotykami i dodatkowo suplementacją żurawiną (500 mg) przez 14 dni. W grupie drugiej osiągnięto wskaźnik eradykacji H. pylori 89% i jest to wartość o 15% wyższa niż w grupie pierwszej [48].

Zdolność inhibicji wytwarzania ureazy H. pylori, a także zahamowanie wakuolizacji komórek, będącej efektem aktywności białka VacA, produkowanego przez bakterie, wykazują natomiast zawarte w zielonej herbacie katechiny, czyli związki polifenolowe należące do flawonoidów [59]. W zielonej herbacie występuje głównie galusan epigallokatechiny (EGCg) oraz galusan epikatechiny (ECg), które stanowią odpowiednio 36% i 24% wszystkich katechin zielonej herbaty. Do badań wybrano 56 izolatów klinicznych H. pylori, z których 19 wykazywało wysoką oporność na metronidazol i/lub klarytromycynę. Szczepy podzielono na trzy grupy: wrażliwe na antybiotyki (amoksycylina (AMX), klarytromycyna (CLR) oraz metronidazol (MTZ)), oporne na CLR lub MTZ, oporne na CLR i MTZ i sprawdzano wpływ poszczególnych katechin na izolaty. Zarówno ECg jak i EGCg wykazały przeciwbakteryjne działanie przeciwko wszystkim, nawet opornym na antybiotyki szczepom. Określono MIC dla tych dwóch katechin na poziomie 100 µ;g/ml w stosunku do 90% badanych szczepów. Dodatkowo przeprowadzono badanie, w którym wykazano, że 1/8 MIC EGCg i 1/4 MIC AMX w stężeniu 12,5 µ;g/ml hamuje wzrost H. pylori, podczas gdy osobno te substancje w podanych stężeniach nie wykazują takiego działania [59]. Stoicov i wsp. [49] wykazali maksymalne działanie bakteriostatyczne po zmieszaniu trzech jednostek zielonej herbaty z jedną jednostką zawiesiny bakteryjnej. Wyniki tego badania sugerują, że nie tylko pojedyncze katechiny, ale również wprowadzenie do diety zielonej herbaty może zahamować kolonizację żołądka przez H. pylori. Wykazano również, że u myszy, którym podano przed zakażeniem H. pylori zieloną herbatę nie zaobserwowano rozwoju zapalenia śluzówki ściany żołądka. U zwierząt, którym podano herbatę po zakażeniu bakteriami, rozwinęło się łagodne (w porównaniu do grupy kontrolnej dodatniej) zapalenie podśluzówkowe i zapalenie błony śluzowej. Udowodniono również, że w tych dwóch przypadkach liczba badanych drobnoustrojów w żołądkach myszy była znacznie mniejsza w stosunku do dodatniej próby kontrolnej. W innym badaniu, również in vivo, przeprowadzonym przez Jeong i wsp. [24] na myszach po zakażeniu ich H. pylori, zwierzętom podawano odpowiednio: antybiotyk (ES), ekstrakt z Artemisia capillaris (bylica włosowata) (MP), zielonej herbaty (GT) lub jednocześnie MP i GT (MPGT) przez 36 tygodni. W odniesieniu do grupy kontrolnej w grupie GT, MP, ES po 24 tygodniach nastąpiło złagodzenie przewlekłego stanu zapalenia żołądka. W 36 tygodniu wykazano, że w tych samych grupach, w odniesieniu do zwierząt z grupy kontrolnej, został zahamowany proces nowotworzenia. Udowodniono również, że MP oraz GT hamują nadmierną proliferację oraz apoptozę, co wpływa na integralność błony śluzowej żołądka, a także aktywują czynnik śmierci komórkowej oraz indukują apoptozę w komórkach przedrakowych, co prowadzi do powstrzymania rozwoju nowotworu.

Próby, związane z udowodnieniem działania anty--H. pylori, podjęto również z wykorzystaniem oliwy z oliwek, która jest wytwarzana z Olea europaea, czyli oliwki europejskiej. Zawiera ona takie związki jak kwas oleinowy oraz w niewielkich stężeniach skwalen, alkohole alifatyczne, czy związki fenolowe – głównie oleuropeiny i hydroksytyrozol, a najbogatsze w te substancje są oliwy z pierwszego tłoczenia. Przeprowadzono próby in vitro, w których zbadano wpływ oliwy z oliwek na osiem szczepów H. pylori, z których trzy były oporne na klatromycynę i metronidazol. Najbardziej aktywnym związkiem fenolowym z wodnego ekstraktu okazała się być forma dialdehydowa dekarboksy-metylowego kwasu elenolowego, połączona z tyrozolem (TyEDA). Udowodniono, że wykazuje znaczące działanie w stosunku do H. pylori, a MIC dla tego związku wynosi 1,3 µ;g/ml [36, 41, 44]. Badanie z zastosowaniem oliwy z oliwek zrealizowano również in vivo i wykorzystano w tym celu olej oznaczony A i B. Eksperyment trwał sześć tygodni. Olej A charakteryzował się trzykrotnie wyższym stężeniem dialdehydowej formy dekarboksymetylowego kwasu elenolowego, połączonego z hydroksytyrozolem (HyEDA) oraz dwukrotnie wyższym stężeniem TyEDA w porównaniu do oleju B. Pierwszą część badania przeprowadzono podając olej A przemyty lub nieprzemyty. W grupie, która otrzymywała olej przemyty, po zakończeniu doświadczenia u sześciu z 30 osób nie wykryto H. pylori za pomocą testu ureazowego. W międzyczasie z badania zrezygnowały cztery osoby. W grupie, która otrzymywała olej nieprzemyty, jedynie u dwóch osób z 20, które brały udział w eksperymencie, potwierdzono brak obecności H. pylori, a w czasie trwania badania zrezygnowało sześć osób. Z 30 osób, które przyjmowały olej B badanie ukończyło 27 osób, wśród których jedynie u trzech osób test ureazowy wyszedł ujemny [8, 51]. Wskazane byłoby przeprowadzenie badań, obejmujących wpływ oliwy z oliwek z zastosowaniem klasycznego schematu leczenia – potrójnej terapii, aby móc w pełni wykluczyć lub potwierdzić jej skuteczność w zwalczaniu zakażeń H. pylori.

Cynamonowiec cejloński (Cinnamomum verum) znany i wykorzystywany jest w irańskiej medycynie ludowej jako lekarstwo na zapalenie błony śluzowej żołądka. Jego głównym składnikiem aktywnym jest aldehyd cynamonowy, który wykazuje aktywność przeciwbakteryjną, a także przeciwwirusową. W przeprowadzonych badaniach substancja ta hamowała wzrost wszystkich 30 testowanych szczepów H. pylori, a MIC dla aldehydu cynamonowego wyniósł 2 µ;g/ml w kwaśnym pH [45]. Wykazano również, że C. verum może hamować aktywność ureazy i zapobiegać zaburzeniom żołądkowym [38]. W badaniach in vitro, w których wykorzystano ekstrakt z cynamonowca wonnego, gatunku blisko spokrewnionego z cynamonowcem cejlońskim, udowodniono, że posiada on działanie przeciwzapalne w stosunku do zainfekowanych przez H. pylori komórek żołądka. Aktywność ta wynika z zablokowania szlaku NF-κB przez aldehyd cynamonowy. Autorzy sugerują jednakże, że ekstrakt z cynamonowca ma większy potencjał jako środek przeciwzapalny, niż substancja o aktywności anty-H. pylori [37].

Liście aloesu zwyczajnego (Aloe vera) od dawna stosowane są w tradycyjnej medycynie przy leczeniu zaparć oraz jako składnik produktów do pielęgnacji skóry. Roślina ta charakteryzuje się również aktywnością przeciwzapalną i przeciwdrobnoustrojową, co związane jest głównie z występowaniem w niej takich związków jak polisacharydy i pochodne antrachinonów, a także bogactwem minerałów, witamin czy kwasów organicznych [15, 19]. Zbadano aktywność miąższu A. vera wobec 14 klinicznych szczepów H. pylori, z których osiem było wielolekoopornych. Badanie wykazało, że miąższ, już w stężeniu 100 µ;g/ml, hamuje wzrost połowy izolatów, natomiast zastosowanie dawki 400 µ;g/ml zatrzymuje wzrost 90% badanych szczepów. Istotne jest również to, że wartości MIC i MBC (minimum bactericidal concentration) były do siebie zbliżone, nawet w przypadku lekoopornych bakterii. W liściach aloesu stwierdzono występowanie pochodnych antrachinonów o działaniu głównie antybakteryjnym, natomiast w miąższu oznaczono: aloeemodynę, chryzofanol, fiscjon, emodynę oraz reinę, wymienione według malejącego stężenia [10]. Aktywność przeciwdrobnoustrojowa aloesu wiąże się również z właściwościami antyadhezyjnymi, za które odpowiadają zawarte w nim polisacharydy. Warto zaznaczyć, że ich ilość i skład jakościowy jest zależny od wieku oraz miejsca uprawy rośliny [15]. Z miąższu aloesowego wyodrębniono dwa oczyszczone polisacharydy (APS-F1 i APS-F2). Wykazano, że drugi z wymienionych związków zawiera 25,6% kwasu galakturonowego, podczas gdy pierwszy jest go pozbawiony. APS-F1 o masie 186,7 kDa, składał się głównie z mannozy, glukozy i galaktozy, natomiast APS-F2 o masie 29,39 kDa, zawierał głównie galaktozę, kwas galakturonowy, arabinozę, ramnozę, mannozę oraz niewielkie ilości glukozy i ksylozy. Właściwości przeciwadhezyjne preparatów zbadano na liniach komórkowych MKN45 metodą koinkubacji z H. pylori. Okazało się, że tylko polisacharyd APS-F2 osłabił adhezję drobnoustrojów do komórek MKN45 o 20%, 24% i 36% odpowiednio przy zastosowaniu stężenia 0,1 mg/ml, 0,5 mg/ml i 1 mg/ml [58]. W innym badaniu udowodniono, że miąższ z liści aloesu zwyczajnego wpływa na formowanie się biofilmu bakteryjnego. W doświadczeniu zastosowano subinhibicyjne stężenia miąższu z aloesu od 50 do 6,25 mg/ml, gdzie MIC nie przekraczał 100 mg/ml i zaobserwowano, że prawie we wszystkich badanych układach, wraz ze wzrostem stężenia miąższu, ilość biofilmu bakteryjnego istotnie malała [9].

W tradycyjnej medycynie wschodniej do leczenia wrzodów żołądka używana jest Glycyrrhiza glabra Linn. zwana popularnie lukrecją, która pochodzi z Południowej Europy oraz Azji. Wyniki badań, opublikowanych pól wieku temu, z zastosowaniem deglicyryzowanej formy tej rośliny (DGL), podawanej grupie 16 pacjentów (dodatkowo 17 osób należała do grupy przyjmującej placebo) przez okres miesiąca w dawce 760 mg trzy razy dziennie, wykazały pozytywny wpływ DGL i całkowitą eliminację wrzodów żołądka u 44% tych osób w odniesieniu do 6% wyleczonych w grupie placebo [53]. Komercyjny produkt, nazwany GutGard®, pozyskiwany z wyciągu korzeni deglikolizoryzowanych G. glabra, którego MIC wynosi od 32 do 64 µ;g/ml, jest bogaty we flawonoidy, wśród których główną rolę odgrywa glabrydyna. Wpływ GutGard® na H. pylori odbywa się prawdopodobnie poprzez zahamowanie syntezy białek, gyrazy DNA lub reduktazy dihydrofolianowej [4]. W celu oceny działania GutGard® przeprowadzono badanie na myszoskoczkach mongloskich (Meriones unguiculatus), którym podawano różne dawki ekstraktu. Po okresie ośmiu tygodni zaobserwowano zahamowanie infekcji H. pylori u 83% osobników, którym podawano najwyższą dawkę preparatu (60 mg/kg). W tym samym badaniu na modelu mysim wykazano, że ekstrakt z lukrecji może hamować kolonizację H. pylori już we wczesnym stadium infekcji [26]. W 2016 roku opublikowano rezultaty badania, przeprowadzonego na 120 osobach, zamieszkujących regiony o zbliżonych współrzędnych geograficznych oraz podobnych cechach klinicznych. Pacjentów podzielono na dwie grupy po 60 osób każda i w obu grupach zastosowano klasyczne leczenie H. pylori – terapię potrójną. Dodatkowo osoby w grupie drugiej (grupa LR) suplementowano lukrecją. Wykazano, że w grupie kontrolnej, eradykacja H. pylori wystąpiła u 62,5% osób, natomiast w grupie LR zjawisko to zaobserwowano u 83,3% osób. Wyniki jednoznacznie wskazują, że leczenie suplementowane lukrecją posiada skuteczność wyższą o 20% [21].

Lecznicze działanie Curcuma longa (kurkumina, ostryż długi) na zakażenie H. pylori związane jest z obecnością substancji czynnej – diferoloilometanu, który odpowiada za żółte zabarwienie przyprawy i należy do grupy przeciwutleniaczy polifenolowych. Działanie to polega na hamowaniu wydzielania przez komórki żołądka metaloproteinazy 3 i 9, których obecność związana jest z rozwojem wrzodów i raka żołądka [55]. Stosunkowo niedawno opublikowano wyniki badań z zastosowaniem preparatu Pylorex Plus, w skład którego wchodzi kłącze C. longa, owoce Mallotus phillipenensis (kamala), korzeń G. glabra (lukrecja gładka) i kłącze Zingiber officinale (imbir lekarski). Doświadczenie prowadzono w Pakistanie na 210 osobach podzielonych na dwie grupy, u których wcześniej zdiagnozowano infekcję H. pylori. Pierwsza grupa otrzymywała przez tydzień omeprazol, amoksycylinę, metronidazol i sole bizmutu, natomiast druga przez 15 dni przyjmowała preparat Pylorex Plus. Po czterech tygodniach od zakończenia leczenia określano wskaźnik eliminacji H. pylori na podstawie testu oddechowego ze znakowanym mocznikiem oraz na podstawie badania kału pod kątem obecności pałeczki. Ocenie poddawano również zmniejszenie i złagodzenie objawów klinicznych ze strony układu pokarmowego. Wskaźnik eradykacji bakterii wśród osób, które ukończyły badanie w grupie pierwszej wyniósł 62,2%, a w grupie drugiej 55,8%. U osób przyjmujących Pylorex Plus znacznie zmniejszyły się dolegliwości żołądkowo-jelitowe, zarówno u badanych, u których nie potwierdzono obecności H. pylori po zakończonym leczeniu, jak i u tych pacjentów, u których bakteria nadal była obecna. Przy porównywalnym wyniku eradykacji drobnoustroju w obu grupach stanowi to istotny rezultat [3].

Ekstrakt metanolowy z Bryophyllum pinnatum (żyworódka pierzasta) ma właściwości przeciwwrzodowe, a wysoka zawartość flawonoidów i fenoli, odpowiadająca za reakcje z wolnymi rodnikami tlenowymi sprawia, że związki te traktowane są jako pierwszorzędowe przeciwutleniacze [28]. Wykonano badanie na myszach szwajcarskich (Mus musculus szczepy Swiss), które zaszczepiono zawiesiną H. pylori, a następnie podawano im 125, 250, 500 mg/kg ekstraktu roślinnego lub 500 mg/kg ciprofloksacyny przez siedem dni. Próby do badań pobierano pierwszego oraz siódmego dnia i określono wartość MIC na poziomie 32 µ;g/ml. Odnotowano także w siódmym dniu obserwacji, efekt redukcji kolonizacji błony śluzowej żołądka z 100% do 17% w grupie zwierząt, otrzymujących najwyższą dawkę związków roślinnych oraz ciprofloksacynę. Wykazano, że ekstrakt z żyworódki pierzastej hamuje wzrost H. pylori, dodatkowo działając jako przeciwutleniacz i chroniąc błonę śluzową żołądka przed reaktywnymi formami tlenu, powstającymi podczas infekcji [28].

Dużą i ważną grupą związków roślinnych o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, przeciwzapalnym oraz uspokajającym są olejki eteryczne (OE). Tradycyjnie używane są w odstraszaniu moli spożywczych lub jako aromaty spożywcze, składniki perfum, czy element aromaterapii. Pod względem chemicznym olejki eteryczne są głównie mieszaniną terpenów, ale także estrów, alkoholi, aldehydów, fenoli czy ketonów [30, 39]. W badaniach wykazano, że cząber ogrodowy (Satureja hortensis, SH), lebiodka pospolita (Origanum vulgare subsp. vulgare, OVV) czyli oregano oraz oregano greckie (Origanum vulgare subsp. hirtum, OVH) wykazują aktywność wobec adaptowanego do myszy szczepu H. pylori SS1 opornego na metronidazol. Olejki eteryczne tych roślin charakteryzowały się bardzo różnorodną zawartością związków chemicznych, a wśród nich w największej ilości występował karwakrol, γ-terpinen oraz sabinen. Dla wszystkich trzech olejków eterycznych MIC wynosił 2 µ;l/ml. Ponadto połączenie SH z OVH w stosunku 1:1, 1:2, 2:1 wykazało działanie synergistyczne, przy czym przy ostatnim odnotowano największy efekt – czterokrotne zmniejszenie wartości MIC (do 0,5 µ;l/ml). Karwakrol stanowił 46,7% olejku z SH oraz 71,1% olejku z OVH, a MIC tego związku wyniósł 0,13 mg/ml, co tłumaczy największą aktywność połączenia SH z OVH [30]. Karwakrol jest również, obok tymolu, podstawową substancją czynną, występującą w Satureja bachtiarica, roślinie spotykanej najczęściej na terenie Iranu, tradycyjnie wykorzystywanej jako remedium na mdłości, bóle mięśni, problemy z trawieniem czy różne choroby zakaźne. Liczne badania wykazały, że roślina ta ma szerokie właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Poza karwakrolem i tymolem występują w niej także w mniejszej ilości: p-cymen, γ-terpinen, α-pinen. Zawartość poszczególnych związków może się bardzo różnić w zależności od miejsca uprawy tej rośliny. Aktywność OE sprawdzono na 10 izolatach klinicznych H. pylori. Wykazano, że MIC dla olejku eterycznego z S. bachtiarica wynosi 0,035 ± 0,13 µ;l/ml, natomiast dla porównania – MIC dla karwakrolu wynosi 0,0181 ± 0,029 µ;l/ml, a dla tymolu 0,043 µ;l/ml [17]. Harmati i wsp. [22], na podstawie wcześniej uzyskanych wyników, przeprowadzili badania in vivo na żeńskich osobnikach myszy Balb/c i zastosowali połączenie olejku eterycznego SH i OVH w stosunku 2:1 (2MIX). Jednocześnie, wykorzystując linie komórkowe RAW 264.7, B16F1, HepG2 i THP-1 potwierdzili, że 2MIX wykazuje efekt cytotoksyczny wobec komórek linii ssaczych jedynie przy zastosowaniu najwyższego badanego stężenia związku (0,01%). Badania in vivo zostały przeprowadzone na czterech grupach zwierząt. Jedną z nich stanowiła kontrola negatywna, w której zwierzęta nie zostały zainfekowane oraz nie dostawały żadnego preparatu. Pozostałą część zwierząt zakażono H. pylori, a infekcja została potwierdzona po trzech tygodniach za pomocą PCR oraz badania histologicznego wycinków z żołądka. Następnie wyodrębniono trzy pozostałe grupy, w których skład wchodziły: kontrola pozytywna (myszy zakażone, nie otrzymujące preparatu), zwierzęta otrzymujące 2MIX, oraz takie, którym podawano placebo, wykorzystując rozcieńczony olej słonecznikowy. W piątym tygodniu doświadczenia, zwierzęta uśmiercano i w celu oceny kolonizacji ponownie wykonywano badanie PCR i obserwację histologiczną wycinków z żołądka. Do eradykacji doszło u 70% osobników z grupy otrzymującej 2MIX, natomiast olej słonecznikowy nie wykazał żadnej aktywności przeciwdrobnoustrojowej. Ponadto oceniono poziom 40 cytokin i chemokin w surowicy, a ich profil nie odbiegał do referencyjnego, co sugeruje, że badane OE nie wykazują efektu immunomodulacyjnego. Oceny toksyczności dokonano na podstawie określenia poziomu enzymów wątrobowych – ALT (alanine aminotransferase – aminotransferaza alaninowa) i AST (aspartate aminotransferase – aminotransferaza asparaginianowa) i nie wykazano istotnych odchyleń w wynikach żadnej z badanych grup, co pozwala stwierdzić, że stosowane preparaty nie są toksyczne in vivo [22]. W badaniu z zastosowaniem OE z trawy cytrynowej wykazano jednoznacznie, że stopień kolonizacji żołądka myszy przez H. pylori uległ znacznej redukcji w porównaniu z nieleczonymi myszami [51]. Inny zespół ocenił aktywność 26 różnych OE wobec szczepu H. pylori ATCC 43504. Największą skutecznością cechowały się OE z tymianku (Thymus vulgaris) i palczatki wełnistej (Cymbopogon schoenanthus), należącej do tej samej rodziny co trawa cytrynowa (MIC i MBC dla obu OE wyniosło 15,6 µ;g/ml). Podczas analizy składu chemicznego OE wykryto 79 różnych związków (np. pochodne terpenów), które badano m.in. pod kątem zdolności do inhibicji aktywności ureazy. Najwyższą aktywność wykazał OE z jałowca wirginijskiego (Juniperus virginiana) dla którego IC50 wyniosło 5,3 µ;g/ml oraz MIC 15,6 µ;g/ml. Warto zwrócić uwagę, że olejki eteryczne z tymianku, oregano i palczatki charakteryzowały się względnie wysokimi wartościami IC50 – odpowiednio: 248,7 µ;g/ml, 208,3 µ;g/ml, 67,1 µ;g/ml. Aktywność anty--H. pylori wybranych OE została również sprawdzona w badaniu z 22 klinicznymi szczepami, w tym 12 opornymi na co najmniej jeden antybiotyk. Z przeprowadzonych badań wynika, że OE z oregano i jałowca były najbardziej efektywne – MIC90 wynosił 62,5 µ;g/ml, przy czym stwierdzono brak zależności pomiędzy opornością szczepów na antybiotyki i aktywnością przeciwbakteryjną OE [27].

Działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe wykazuje również szereg innych roślin powszechnie występujących w środowisku. Wodny i alkoholowy ekstrakt z imbiru (Zingiber officinale), zawierający 6-gingerol, 8-gingerol, 10-gingerol, 6-shogaol, kwasy fenolowe i ich pochodne, w warunkach in vitro hamował wzrost izolatów H. pylori, opornych na antybiotyki [29, 51]. Ważnym źródłem substancji odżywczych oraz polifenoli o działaniu anty-H. pylori są również nasiona migdałowca (Prunus dulcis) [29, 45]. Zahamowanie adhezji oraz zmniejszenie stanu zapalnego żołądka, wynikające z obecności H. pylori, zaobserwowano zarówno w badaniach in vitro jak i in vivo z zastosowaniem ekstraktu polifenolowego ze skórek jabłek. Konieczne są jednak dalsze testy przeprowadzone w grupie osób zainfekowanych, które w pełni potwierdzą efekt działania tych związków [41]. Przyleganie bakterii do błony śluzowej żołądka w wysokim stopniu uniemożliwia również ekstrakt z korzenia Pelargonium sidoides (Eps), stosowany najczęściej w leczeniu ostrego zapalenia oskrzeli, który może hamować wzrost H. pylori zależnie od zastosowanej dawki preparatu (0,001–10 mg/ml) [55, 56].