<abstract xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">

Wykorzystanie energii świetlnej w terapii schorzeń o różnej etiologii towarzyszy człowiekowi od czasów starożytnych. Elementem decydującym o powodzeniu terapii jest dobranie odpowiedniej długości promieniowania (terapia NB-UVB, BB-UVB i UVA1) lub wystąpienie interakcji między substancją światłoczułą skumulowaną w zmienionej chorobowo tkance a zastosowanym promieniowaniem (terapia PUVA oraz terapia fotodynamiczna). Metody terapeutyczne wykorzystujące energię świetlną są klasyfikowane na podstawie wykorzystywanego zakresu promieniowania. Obecnie wyróżnia się fototerapię UV, wykorzystującą promieniowanie UVA lub UVB oraz terapię fotodynamiczną (PDT; photodynamic therapy), podczas której stosowane jest promieniowanie o długości fali 350-700 nm.
Fototerapia UV wykorzystywana jest do leczenia schorzeń dermatologicznych, takich jak łuszczyca, bielactwo oraz atopowe zapalenie skóry, ze względu na jej działanie immunosupresyjne i antyproliferacyjne. Jest dostępna w postaci terapii PUVA polegającej na wykorzystaniu synergicznego działania promieniowania ultrafioletowego (UVA) oraz związków o działaniu światłouczulającym (8-metoksypsolaren, 5-metoksypsolaren). Ponadto wyróżniono monoterapię promieniowaniem ultrafioletowym A1 (UVA1), szerokozakresowym UVB (BB-UVB) i wąskozakresowym UVB (NB-UVB). Terapia fotodynamiczna obok konwencjonalnych metod leczenia jest nowoczesną i nieinwazyjną alternatywą wykorzystywaną zarówno w diagnostyce, jak i terapii chorób o różnej etiologii. W 90% przypadków PDT jest stosowana w schorzeniach dermatologicznych, takich jak trądzik pospolity czy łuszczyca. Selektywna aktywność cytotoksyczna wykazywana w kierunku złośliwych komórek nowotworowych powoduje, że terapia fotodynamiczna stosowana jest także z powodzeniem w leczeniu zmian onkologicznych. Duży postęp, przejawiający się zarówno w opracowywaniu innowacyjnych substancji światłoczułych, jak i nowych źródeł promieniowania, sprawia, iż zakres stosowalności terapii fotodynamicznej ciągle się poszerza.
W artykule przedstawiono obecnie dostępne formy fototerapii poprzez opis mechanizmu ich działania, zastosowania oraz możliwości powstania skutków niepożądanych.</abstract>

Wykorzystanie energii świetlnej w terapii schorzeń o różnej etiologii towarzyszy człowiekowi od czasów starożytnych. Elementem decydującym o powodzeniu terapii jest dobranie odpowiedniej długości promieniowania (terapia NB-UVB, BB-UVB i UVA1) lub wystąpienie interakcji między substancją światłoczułą skumulowaną w zmienionej chorobowo tkance a zastosowanym promieniowaniem (terapia PUVA oraz terapia fotodynamiczna). Metody terapeutyczne wykorzystujące energię świetlną są klasyfikowane na podstawie wykorzystywanego zakresu promieniowania. Obecnie wyróżnia się fototerapię UV, wykorzystującą promieniowanie UVA lub UVB oraz terapię fotodynamiczną (PDT; photodynamic therapy), podczas której stosowane jest promieniowanie o długości fali 350-700 nm.
Fototerapia UV wykorzystywana jest do leczenia schorzeń dermatologicznych, takich jak łuszczyca, bielactwo oraz atopowe zapalenie skóry, ze względu na jej działanie immunosupresyjne i antyproliferacyjne. Jest dostępna w postaci terapii PUVA polegającej na wykorzystaniu synergicznego działania promieniowania ultrafioletowego (UVA) oraz związków o działaniu światłouczulającym (8-metoksypsolaren, 5-metoksypsolaren). Ponadto wyróżniono monoterapię promieniowaniem ultrafioletowym A1 (UVA1), szerokozakresowym UVB (BB-UVB) i wąskozakresowym UVB (NB-UVB). Terapia fotodynamiczna obok konwencjonalnych metod leczenia jest nowoczesną i nieinwazyjną alternatywą wykorzystywaną zarówno w diagnostyce, jak i terapii chorób o różnej etiologii. W 90% przypadków PDT jest stosowana w schorzeniach dermatologicznych, takich jak trądzik pospolity czy łuszczyca. Selektywna aktywność cytotoksyczna wykazywana w kierunku złośliwych komórek nowotworowych powoduje, że terapia fotodynamiczna stosowana jest także z powodzeniem w leczeniu zmian onkologicznych. Duży postęp, przejawiający się zarówno w opracowywaniu innowacyjnych substancji światłoczułych, jak i nowych źródeł promieniowania, sprawia, iż zakres stosowalności terapii fotodynamicznej ciągle się poszerza.
W artykule przedstawiono obecnie dostępne formy fototerapii poprzez opis mechanizmu ich działania, zastosowania oraz możliwości powstania skutków niepożądanych.

Phototherapy: The method used in the treatment of chronic dermatological diseases

Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej

This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Fototerapia – metoda wykorzystywana w leczeniu przewlekłych schorzeń dermatologicznych

Wykorzystanie energii świetlnej w terapii schorzeń o różnej etiologii towarzyszy człowiekowi od czasów starożytnych. Elementem decydującym o powodzeniu terapii...

Rodzaj terapii	Promieniowanie (długość fali)	Fotosensybilizatory	Zastosowanie	Źródło
PUVA (Psoralen Ultra-Violet)	UVA (320–400 nm)	8-metoksypsolaren, 5-metoksypsolaren	łuszczyca, bielactwo nabyte, atopowe zapalenie skóry, liszaj płaski, ziarniniak grzybiasty, łysienie plackowate, twardzina, świąd idiopatyczny, przewlekła pokrzywka, pokrzywka świetlna	[25]
UVA1	UVA (340–400 nm)	-	atopowe zapalenie skóry, pokrzywka barwnikowa, twardzina, liszaj twardzinowy, wyprysk potnicowy, ziarniniak grzybiasty	[58, 79]
BB-UVB (Broad Band-UVB)	UVB (280–320 nm)	-	atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, świąd, świerzbiączka, przyłuszczyca, ziarniniak grzybiasty, róża, łojotokowe zapalenie skóry, pierwotne chłoniaki skórne	[74]
NB-UVB (Narrow Band-UVB)	UVB (311 nm)	-	atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, świąd, świerzbiączka, przyłuszczyca, ziarniniak grzybiasty, róża, łojotokowe zapalenie skóry, bielactwo, przewlekła pokrzywka spontaniczna, pokrzywka świetlna, plamica barwnikowa	[74]
Terapia fotodynamiczna	Diagnostyka, terapia zmian powierzchownych UVA (390–410 nm) Fotosensybilizatory I generacji Światło widzialne (624–640 nm) Fotosensybilizatory II generacji Światło widzialne (650–670 nm)	I generacja: Hematoporfiryna Protoporfiryna IX II generacja: Kwas 5-aminolewulinowy (5-ALA) Chloryny Teksafiryny Pochodne tiopuryny Benzoporfiryny	Wskazania onkologiczne: rogowacenie słoneczne, choroba Bowena, rak podstawnokomórkowy skóry, chłoniak skóry Wskazania nieonkologiczne: trądzik pospolity, infekcje wirusowe, łuszczyca, leiszmanioza, medycyna estetyczna	[40, 46]

Phototherapy: The method used in the treatment of chronic dermatological diseases

Article Category: Review

Published Online: Dec 27, 2021

Page range: 873 - 888

Received: May 27, 2020

Accepted: Jun 25, 2021

DOI: https://doi.org/10.2478/ahem-2021-0010

Keywords
phototherapy, UV therapy, photodynamic therapy

© 2021 Wrześniok., published by Sciendo

This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Rycina 1

Porównanie stosowanych metod fototerapeutycznych

Phototherapy: The method used in the treatment of chronic dermatological diseases

Article Category: Review

Published Online: Dec 27, 2021

Page range: 873 - 888

Received: May 27, 2020

Accepted: Jun 25, 2021

DOI: https://doi.org/10.2478/ahem-2021-0010

Keywordsphototherapy, UV therapy, photodynamic therapy

© 2021 Wrześniok., published by Sciendo

This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Rycina 1

Porównanie stosowanych metod fototerapeutycznych

Keywords
phototherapy, UV therapy, photodynamic therapy