Tom 60 (2014): Zeszyt 2 (June 2014)

Celem badań prowadzonych w latach 2012–2013 było porównanie składu chemicznego olejków eterycznych wyizolowanych z macierzanki piaskowej (Thymus serpyllum L.) poprzez hydrodestylację w aparcie Derynga i Clevengera. Analiza GC-MS otrzymanych olejków wy-kazała, że karwakrol (42,81–45,24%), γ-terpinen (7,68–9,04%), β-kariofilen (5,30–9,10%), β-bisabolen (5,76–6,91%) i eter metylowy karwakrolu (4,92–6,09%) stanowiły dominujące składniki wszystkich analizowanych próbek. Na podstawie uzyskanych wyników wykaza-no, że typ wykorzystanego do destylacji aparatu nie miał istotnego wpływu na zawartość głównych składników w olejku z macierzanki piaskowej. Aczkolwiek, na podstawie analizy średnich z dwóch lat badań wykazano, że hydrodestylacja w aparacie Derynga była bar-dziej efektywna dla zawartości karwakrolu w olejku, natomiast hydrodestylacja w aparacie Clevengera – dla zawartości γ-terpinenu i eteru metylowego karwakrolu. Na zawartość pozostałych składników w olejku, typ zastosowanego aparatu nie miał istotnego wpływu.

Potentilla erecta jest rośliną leczniczą wykorzystywaną w medycynie ludowej jako środek do leczenia stanów zapalnych, ran i chorób przewodu pokarmowego. W pracy przedstawiono wyniki dotyczące działania wodnego ekstraktu z kłącza P. erecta na wybrane drobnoustroje występujące w żywności. Głównymi czynnymi składnikami ekstraktu były katechiny. Eks-trakt ten wykazywał działanie hamujące w stosunku do bakterii Gram dodatnich: Staphy-lococcus aureus ATCC 25923, Bacillus subtilis ATCC 6633 oraz drożdży Candida lipolitica KKP 322, Hansenula anomala R 26. W badanym zakresie stężeń 0,13 do 64 mg suchej masy/ml ekstrakt nie wykazywał aktywności przeciwko bakteriom Gram ujemnym oraz pleśniom.

Badano aktywność antybakteryjną i przeciwgrzybiczą próbek wyciągów otrzymanych za pomocą ekstrakcji acetonem, metanelem, octanem etylu lub sulfotlenkiem dimetylu (DMSO) z Achillea latiloba Ledeb. ex Nordm (Asteraceae) z prowincji Trabzon w Turcji. W przypadku wszystkich badanych mikroorganizmów aktywność antybakteryjna A. latiloba różniła się w zależności od zastosowanego wyciągu, dawki wyciągu i stosowanego roz-puszczalnika. Badania nad Staphylococcus aureus, Streptococcus salivarius, Klebsiella pneumo-niae, Escherichia coli, Salmonella enteritidis, Streptococcus pneumoniae, Bacillus cereus, Listeria monocytogenes, Streptococcus mutans, Pseudomonas aeruginosa, Bacillus licheniformis, Micrococ-cus luteus, Bacillus subtillis, Proteus vulgaris i Candida albicans wykonano stosujac metodę krążków bibułowych i metodą rozcieńczeń seryjnych w podłożu agarowym. Wyniki su-gerują, że surowy ekstrakt z Achillea latiloba wykazywał silniejszy lub słabszy potencjał antybakteryjny i przeciwgrzybiczy zarówno przeciw bakteriom Gram-dodatnim, Gram-ujemnym, jak i grzybom. Wśród Gram-ujemnych bakterii najbardziej wrażliwa na Achillea latiloba była S. enteritidis, a wśród Gram-dodatnich Streptococcus mutans. W grupie Gram-dodatnich bakterii najwrażliwsza na Achillea lalitoba były Streptococcus mutans i L. monocyto-genes. Jednak najmniej wrażliwym mikroorganizmem był P. vulgaris. Wyniki prezentowane w tej pracy sugerują, że Achillea latiloba wykazuje właściwości antybakteryjne w stosunku do niektórych bakterii Gram-dodatnich, Gram-ujemnych i grzybów.

Wyizolowano olejek eteryczny z Allium sativum i badano go na działanie odstraszające, owadobójcze, hamujące składanie jaj i wylęganie jaj przez Callosobruchus chinensis (Cole-optera: Bruchidae). Olejek eteryczny z A. sativum odstraszał dorosłe chrząszcze w bardzo niskich stężeniach w badaniu wyboru miejsca złożenia jaj. Zależnie od stężenia, olejek eteryczny z A. sativum powodował toksyczność wziewną i kontaktową w stosunku do do-rosłych osobników C. chinensis. Potencjał składania jaj dorosłych osobników C. chinensis został istotnie zredukowany przy podaniu subletalnych dawek olejku eterycznego metodą wziewną i kontaktową. W badaniu przewlekłej toksyczności olejek eteryczny A. sativum zredukował rozród F₁, a także powodował zniszczenie i obniżenie masy nasion. Wyniki przedstawionego badania sugerują, że olejek eteryczny z A. sativum może być przydatny jako obiecujący środek w przeciwdziałaniu szkodnikom.

Lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia) to krzewiasta roślina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), pochodząca z terenów basenu Morza Śródziemnego. Surowcem zielarskim są kwiaty lawendy (Lavandula flores), zawierające olejek ete-ryczny (do 3%), antocyjany, fitosterole, cukry, związki mineralne i garbniki. Skład jakościowy i ilościowy olejku eterycznego z lawendy jest zmienny i zależy od genotypu, miejsca uprawy, warunków klimatycznych, sposobu rozmnażania i cech morfologicznych. W olejku eterycznym wstępuje ponad 300 związków chemicz-nych, składnikami dominującymi są linalol, octan linalilu, terpinen-4-ol, octan la-wandulolu, ocymen oraz cyneol. Olejek eteryczny charakteryzuje dobra aktyw-ność przeciwdrobnoustrojowa i antyoksydacyjna oraz wyraźny pozytywny wpływ na układ trawienny i nerwowy. Ekstrakt z lawendy przeciwdziałała otępieniu oraz może wpływać hamująco na rozwój komórek rakowych, zaś hydrolat lawendowy zalecany jest w leczeniu problemów skórnych i poparzeń.